Ecocide, femicide en geen celstraffen meer voor lichtste misdrijven: dit komt in het nieuwe strafwetboek

De strafbepalingen worden in het nieuwe strafwetboek ingedeeld in acht niveaus. Voor de lichtste misdrijven, van niveau 1, worden gevangenisstraffen niet langer mogelijk. Het gaat bijvoorbeeld om lichte vormen van vandalisme, smaad, laster, schending van het briefgeheim of onopzettelijke brandstichting door een gebrek aan voorzorg. Dat zijn zaken «waarvan de wetenschappelijke consensus aangeeft dat gevangenisstraffen geen nut hebben en de maatschappelijke normen die ook niet verwachten», aldus Van Quickenborne. De rechter moet zich beroepen op andere strafmaatregelen, zoals een werkstraf, een geldboete, een probatiestraf of een verbeurdverklaring.

Bij niveau 2, voor misdrijven zoals discriminatie, huisjesmelkerij, gewone diefstal, huisvredebreuk, schending van het geheim van het onderzoek of valsheid in geschrifte, behoort een gevangenisstraf tot 3 jaar wel tot de mogelijkheden. In deze gevallen zijn er ook andere strafvormen mogelijk en moet de rechter bij het opleggen van een gevangenisstraf motiveren waarom de doelstellingen niet bereikt kunnen worden met een ander soort straf. Bij zwaardere feiten is de gevangenisstraf wel nog steeds een gangbare straf.

Gevangenisstraf niet altijd effectief

Het belangrijkste principe van het nieuwe strafwetboek is volgens Van Quickenborne dat de gevangenisstraf niet voor elk misdrijf de meest effectieve straf is. «De gevangenisstraf wordt enkel voorzien in verhouding met het gepleegde feit en wanneer er geen andere manier bestaat om de maatschappij te beschermen of om een dader tot inkeer te brengen», klinkt het.

Ook krijgt de rechter meer mogelijkheden om straffen te diversifiëren. Zo kan er steeds gekozen worden voor een verplichte behandeling onder vrijheidsberoving of een geldboete, en wordt het toepassingsgebied van bepaalde reeds bestaande strafvormen, zoals het beroepsverbod, uitgebreid.

België pioniert met ecocide

Ook ecocide en het aanzetten tot zelfdoding doen hun intrede in het nieuwe strafwetboek. Dat schreven de kranten van Mediahuis dit weekend. Ecocide is het milieu ernstige en blijvende schade toebrengen op grote schaal en kan 10 tot 20 jaar gevangenisstraf opleveren.

Door ecocide in het strafwetboek in te schrijven is ons land een van de pioniers. Minister van Leefmilieu Zakia Khattabi (Ecolo) reageert verheugd. Ze pleit al langer voor een coalitie van progressieve landen die de misdaad van ecocide willen laten inschrijven in het Statuut van Rome als misdaad tegen de vrede en de veiligheid. «Het verheugt mij dan ook ten zeerste dat België zich bij de kopgroep aansluit in deze aangelegenheid», aldus de federale minister voor Leefmilieu.

Femicide en lijkschennis

Een ander misdrijf dat zijn intrede doet is aanzetting tot zelfdoding. Daarnaast wordt bijvoorbeeld ook lijkschennis strafbaar en het beschikken over een verborgen compartiment in een auto om illegale zaken in te verstoppen. In het nieuwe strafwetboek wordt uiteraard ook de recente hervorming van het seksueel strafrecht geïntegreerd.

Nieuw is eveneens het principe van de gedeeltelijke toerekeningsvatbaarheid waarbij een ’behandeling onder vrijheidsberoving’ wordt voorzien die minder lang is dan de gevangenisstraf op hetzelfde niveau. Extra aandacht gaat voorts naar intrafamiliaal geweld. Femicide wordt geen afzonderlijk misdrijf, maar wie zijn partner doodt zonder voorbedachte rade, zal ook levenslang kunnen krijgen. Discriminatie zal in de toekomst ook voor alle misdrijven een verzwarende omstandigheid zijn.

Terrorisme

Ook op vlak van terrorisme verandert een en ander. De maximumstraf op het plegen van terreuraanslagen is al levenslang, dus dat verandert niet, maar het voorbereiden van een terreuraanslag wordt wel zwaarder bestraft met straffen tot 15 jaar. Dat geldt ook voor het aanzetten tot, werven voor of het opleiden met het oog op het plegen van terreurmisdrijven.

Daarnaast wordt het verheerlijken van terrorisme, bijvoorbeeld op het internet, strafbaar in het nieuwe strafwetboek. Ook daar zullen straffen tot 15 jaar op staan.

Tot slot wordt ook de loutere deelname aan een terroristische groepering zwaarder bestraft. Die kwalificatie is bijvoorbeeld van toepassing op de Belgische IS-vrouwen die naar Syrië trokken. Concreet verdubbelt de maximumstraf van 5 naar 10 jaar.

De inwerkingtreding van de nieuwe wetgeving zal wellicht pas voor 2025 zijn.