Europees akkoord over aanpak gasprijzen: dit werd er beslist
Na tien uur onderhandelen hebben de Europese leiders donderdagnacht een politiek akkoord gevonden over een concrete strategie om de piekende gasprijzen af te toppen. Ze vragen aan hun ministers van Energie en aan de Commissie om dringend een tijdelijke, dynamische prijscorridor voor de handel in aardgas in te voeren, maar benadrukken dat die de bevoorradingszekerheid niet in gevaar mag brengen en niet tot meer gasverbruik mag leiden. Die laatste toevoegingen waren belangrijk om Nederland, maar vooral ook Duitsland aan boord te houden.
De hele avond en nacht klonk het bij insiders dat Duitsland tijdens het overleg geïsoleerd stond. Berlijn wilde niet weten van een ondoordacht gasprijsplafond, precies omdat lage Europese prijzen ertoe zouden kunnen leiden dat leveranciers andere afzetmarkten zoeken. Uiteindelijk bleek de Duitse bondskanselier Olaf Scholz niet onverzettelijk, maar moest er serieus geschaafd worden aan de conclusies om hem de tekst te laten goedkeuren.
De voorstellen die de Commissie dinsdag op tafel legde en op basis waarvan de onderhandelingen werden gevoerd, worden in grote mate hernomen. België en de veertien andere lidstaten die al lange tijd voor een algemeen prijsplafond voor gas ijveren, zijn tevreden met het vooruitzicht van een tijdelijke, dynamische corridor, in afwachting van een nieuwe referentie-index voor lng. Precies om de andere landen te overtuigen, wordt expliciet verwezen naar de waarborgen die ook de Commissie al had opgelijst, zoals het garanderen van de bevoorradingszekerheid.
«Eindelijk duidelijkheid»
Belgisch premier Alexander De Croo is tevreden met het akkoord, dat een duidelijke richting aangeeft voor het verder concretiseren van de voorstellen. «Ik heb dit intussen al kunnen bespreken met onze minister van Energie (Tinne Van der Straeten, red.), en ook zij zegt: ‘Hier kunnen we mee aan de slag, dit geeft de duidelijkheid die we tot nog toe niet hadden’.»
Verder wordt ook nog eens benadrukt dat de groepsaankopen voor gas op vrijwillige basis zullen gebeuren, behalve voor de laatste 15% die lidstaten nodig hebben om hun reserves aan te vullen en die daardoor bepalend zijn voor de hele gasprijs. Het Commissievoorstel wordt gevolgd om die laatste percentages verplicht in groep aan te kopen.
Iberische model
Van het zogenaamde ‘Iberische model’ om de prijs te drukken van gas dat voor de productie van elektriciteit gebruikt wordt, wordt een kosten-batenanalyse gemaakt vooraleer die piste verder wordt uitgewerkt. Volgens de Franse president Emmanuel Macron kan een beroep gedaan worden op dat model in het geval de gasprijzen - en bijgevolg ook de elektriciteitsprijzen - door de andere maatregelen niet voldoende zouden dalen.
«In vergelijking met de ontwerptekst werd de formulering hier en daar aangepast en de tekst zelf omgegooid om Scholz politiek comfort te bieden», zegt een bron. De politieke richtsnoeren van de leiders moeten nu tot concrete beslissingen leiden op de ministerraad Energie, maar om Scholz ervan te overtuigen dat zijn land daar niet weggestemd wordt, is ook afgesproken dat Berlijn in het geval dat zo’n politieke blamage dreigt, aan de alarmbel kan trekken en om de bijeenkomst van een nieuwe Europese top kan vragen. Op een top wordt namelijk wel in consensus beslissingen genomen.
REPowerEU
Tot slot maken de leiders ook een opening, al is het in besmuikte termen, om het transitieplan REPowerEU van extra geld te voorzien én om via een systeem van vrijwillige garanties van lidstaten andere EU-landen extra leningen te bieden bij crisishulp. Dat laatste kwam er op aandringen van de afscheidnemende Italiaanse premier Mario Draghi, al is het nog maar de vraag of zijn Nederlandse collega Mark Rutte in die piste zal willen meegaan. Hij is traditioneel erg weigerachtig in het bieden van financiële garanties voor Europese fondsen.
Volgens premier De Croo baden de conclusies een sfeer van politiek vertrouwen tussen de lidstaten uit. «Het beslissende moment was toen ik en ook een aantal anderen vroegen: ‘Is het de bedoeling dit (de prijscorridor, red.) te doen werken? Of weten we al op voorhand dat het niets zal zijn?’ En toen is het antwoord gekomen van de landen met bezwaren dat als ze het niet zouden willen, ze het al zouden getorpedeerd hebben. In die zin hadden we een goede oefening in naar elkaar luisteren en in elkaar vertrouwen geven.»
Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zei dat de top de strategische richting aan het energiedebat heeft opgeleverd die ze had gewild. Dinsdag bespreken de energieministers het Commissiepakket voor het eerst, op basis van de richtsnoeren van de leiders. «Tot nu was de redenering altijd om de energiemarkten zo vrij mogelijk te houden, nu komt er een vrij grote interventie», analyseerde De Croo nog. «We sturen de Raad en de Commissie hier in de richting van onontgonnen terrein. We gaan ingrijpen in een terrein waar we als Europese politieke wereld geen ervaring hebben.»