Grijpt (radicaal) rechts de macht in Zweden?
In Zweden zijn zondagochtend de stemlokalen opengegaan. De Zweden kiezen een nieuw parlement en er zijn ook regionale en lokale verkiezingen. Een rechtse machtsovername is niet uitgesloten, maar dreigt complex te worden door de opkomst van extreemrechts. Stemmen kan tot 20 uur en meteen nadien worden de eerste exitpolls verwacht. In de verdere loop van de avond moeten dan de eerste gedeeltelijke officiële resultaten volgen. De peilingen voorspellen een nek-aan-nekrace tussen het linkse en rechtse blok.
Belangrijke onderwerpen in de campagne zijn onderwijs en gezondheidszorg, maar ook misdaad. Zweden wordt geplaagd door toenemend bendegeweld. De rechtse en linkse partijen proberen elkaar te overbieden in straffe oplossingen, zegt professor Politieke Wetenschappen Li Bennich-Björkman van de universiteit van Uppsala. «Eigenlijk willen ze hetzelfde, het is dus de vraag wie kiezers het meest geloofwaardig vinden.»
Rechts en links blok
Zweden heeft een sterk versplinterd partijlandschap, maar de vele partijen verdelen zich traditioneel in een rechts en een links blok, waarbij een van de blokken de regering steunt. Momenteel vormen de sociaaldemocraten uit het linkse blok een minderheidsregering. Een regering krijgt groen licht zolang er zich geen absolute meerderheid van 175 verkozenen tegen verzet. De linkse premier Magdalena Andersson kwam in november aan de macht met 101 stemmen voor, 75 onthoudingen en 173 tegenstemmen.
De liberaal-conservatieve Moderaterna (Gematigden) was tot nu toe de grootste partij in het rechtse blok, maar beleeft een moeilijke campagne. Partijleider Ulf Kristersson lijkt kiezers niet te kunnen verleiden. In de recente opiniepeilingen is de partij zelfs ingehaald door de rechts-populistische Sverigedemokraterna (Zweden Democraten). Die zou de tweede partij van Zweden worden, na de Socialdemokraterna (Sociaaldemocraten) van premier Andersson.
Of de radicaalrechtse partijleider Jimmie Åkesson zijn partij in een rechtse regering kan loodsen, vindt Bennich-Björkman een moeilijke vraag. «De Moderaterna zijn in shock door de opiniepeilingen», zegt ze. «Tot twee weken geleden dacht iedereen, ook de Sverigedemokraterna zelf, dat de Moderaterna de tweede partij van Zweden zouden worden. Het is niet duidelijk wat er zal gebeuren als de peilingen in de verkiezingsresultaten worden bevestigd. Het wordt erg moeilijk voor de rechterzijde om niet met Sverigedemokraterna samen te werken. Als ze de grootste partij worden in het rechtse blok, is het maar de vraag hoe vermeden kan worden dat ze in de regering komen. Sommige partijen hebben gezegd dat ze zoiets niet zouden steunen, maar die zijn klein.»
NAVO-lidmaatschap
De kwestie van het NAVO-lidmaatschap, dat Zweden vroeg na de Russische inval in Oekraïne, speelt niet meer mee in de verkiezingscampagne. «De mensen hebben zich aangepast aan het idee dat het lidmaatschap een feit wordt. Buitenlandbeleid is sowieso geen belangrijk onderwerp in verkiezingen», aldus Bennich-Björkman.