Onderzoekers ontdekken ‘geheim wapen’ van dodelijke parasiet
Wetenschappers van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen hebben ontdekt hoe de gevaarlijke parasiet Leishmania aan geneesmiddelen en vaccins kan ontsnappen. Dankzij revolutionaire DNA-technologie achterhaalden de onderzoekers dat de cellen van de parasiet een grote verscheidenheid aan chromosoomnummers bevatten, waardoor ze zich snel kunnen aanpassen.
De infectieziekte leishmaniasis ontstaat door een parasiet die overgedragen wordt door de beet van een zandvlieg. Elk jaar worden 300.000 mensen door de ziekte getroffen, ook in Zuid-Europa. De potentieel dodelijke ziekte is op malaria na een van de belangrijkste parasitaire ziekten, maar tot op heden bestaat er geen vaccin en slechts een beperkt aantal geneesmiddelen.
Chromosoomgetal als voordeel
Moleculaire parasitologen van het ITG hebben nu een grote stap gezet in het verklaren waarom de parasiet Leishmania zo moeilijk te bestrijden is. In een eerder onderzoek met DNA-sequencing toonden ze al aan dat het gemiddeld aantal verschillende chromosomen per celpopulatie verschilt. Bij mensen staan variaties in aantallen chromosomen in verband met ziekten als kanker of het syndroom van Down, maar voor de parasiet is dit vermogen om het chromosoomgetal te veranderen een voordeel.
In een nieuwe studie maakten de wetenschappers gebruik van «single cell genome sequencing» om elke cel afzonderlijk in kaart te brengen. Ze ontdekten dat binnen een celpopulatie de cellen ook individueel verschillen, een fenomeen dat mozaïek aneuploïdie wordt genoemd.
Overlevingskit
«De vraag is waarom mozaïek aneuploïdie zo snel optreedt in parasieten die zijn afgeleid van een enkele individuele cel», zegt doctor Malgorzata Anna Domagalska, leidster van het onderzoeksproject. «We denken dat elk van deze cellen een overlevingskit bevat voor een bepaalde omgevingsstress, zoals blootstelling aan een geneesmiddel. Als een bepaalde stress optreedt, kan de hele populatie cellen verdwijnen. Behalve die ene cel die de juiste overlevingskit bevat en dus de populatie zou kunnen herstellen.»
Volgens professor Jean-Claude Dujardin, hoofd van de Dienst Moleculaire Parasitologie van het ITG, moeten wetenschappers creatief zijn in de strijd tegen dergelijke slimme parasieten. «We hopen in de toekomst onder andere de mechanismen van mozaïcisme te begrijpen en deze te blokkeren. Dit kan nieuwe wegen naar geneesmiddelen openen.»