What about... De spionageballon? Werd relatie tussen VS en China doorprikt?
Zaterdagnacht plofte de Chinese spionageballon neer, na een welgemikt schot van een Amerikaanse Sidewinder-raket. De ballon, ter grootte van drie stadsbussen, vloog op dat moment al enkele dagen boven Amerikaans territorium. Het is lang niet de eerste surveillanceballon die boven de Verenigde Staten vloog – tijdens Trumps presidentschap waren het er zeker drie – maar het kilometerslange traject van de Noord-Westelijke staat Montana naar het Zuid-Westelijke North Carolina was uitzonderlijk. Dat het tuig binnenwalste daags voor het bezoek minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken aan China maakt het voorval extra pijnlijk. Volgens de Chinese viceminister van Buitenlandse Zaken Xie Feng was het binnendringen van de ballon in het Amerikaanse luchtruim evenwel een «ongeluk». China had vorige week beklemtoond dat het om een «luchtschip voor meteorologische doeleinden» ging, dat van koers geraakt was door hevige wind. Het neerschieten van de ballon was een «duidelijke overreactie». Peking behoudt zich dan ook het recht voor «op een passende manier» te reageren. Intussen dook ook een tweede «afgeweken» «spionageballon» op boven Latijns-Amerika.
De kans dat het daadwerkelijk om een meteorologisch luchtschip ging, wordt klein geacht. Het Pentagon merkte op dat de ballon manoeuvres kon maken en doelbewust boven Montana dreef, waar de VS zijn intercontinentale ballistische raketten (ICMB) in silo’s stockeert. De vraag rijst evenwel waarom China zo’n opzichtige luchtballon de lucht in zou sturen als er ook satellieten bestaan? Het stond tenslotte in de sterren geschreven dat de VS die ballon zou spotten, zich bedreigd zou voelen, en de ballon zou neerschieten. Drie theorieën duiken op.
De meeste analisten vermoeden dat China wou gezien worden. Als provocatie, maar ook om te kunnen achterhalen wat de militaire en politieke respons van president Joe Biden zou zijn op inbreuken op het luchtruim. Hoe snel nemen de VS de ballon waar? Houden ze de dreiging stil of niet?
Ook de komst van Blinken kan meegespeeld hebben. Hij zou in Peking belangrijke conflicten bespreken, niet in het minst de kwestie van Taiwan. De ballon deed dienst als prima sabotage.
De meest gangbare piste is evenwel dat een blunder plaatsvond op een erg ongelukkig moment binnen de verschillende diensten van de Chinese Defensie. Die analyse voedt de geruchten dat Xi Jinping niet meer zo strak de teugels vasthoudt als voordien.
Voor China heeft het ballonenmanoeuvre allicht niet veel goeds opgeleverd. Het is onduidelijk welke nieuwe informatie de grootmacht vernomen zou kunnen hebben. Bovendien leek het er de laatste maanden op dat Xi Jinping de relatie met het Westen wou bedaren, nu ook zij onder economische druk staan.
Daarnaast krijgen de Verenigde Staten nu de kans om de spionageballon te inspecteren, aangezien het tuig in hun territoriaal water belandde. «Zo kunnen we veel bijleren over China’s capaciteiten en hun plannen», zegt Chuck Schumer, de democratische leider van de Senaat.
Niet dat de VS hier zonder kleerscheuren uitkomt. Voor Biden bewees deze week weer hoe fragiel de politieke situatie in eigen land is. Door strategisch te wachten met het neerhalen van de ballon, gaf hij de Republikeinen munitie om hem af te schilderen als zwak. «Zoals gewoonlijk reageert Biden eerst te besluiteloos, en dan te laat», besloot Mitch McConnel, de Republikeinse leider van de senaat.
Hoe moet het verder?
De annulatie van Blinkens bezoek aan Peking is een gemiste kans. Een verzoenend gesprek tussen de twee spelers die al eens graag hun spierballen tonen, was ook zonder de ballon meer dan ooit aan de orde. Zolang beide grootmachten niet aan tafel zitten, zullen de spanningen vermoedelijk enkel oplopen.
Het risico bestaat dat de VS sneller dan voorzien olie op het vuur gooien. De Republikeinse voorzitter van het Huis, Kevin McCarthy, wil naar Taiwan afzakken. Dat is provocatie: na de laatste reis van Nancy Pelosi, toenmalig leider van het huis, begon het land met grootschalige militaire oefeningen in Taiwan – een niet misverstane boodschap voor de regio die door Xi Jinping beschouwd wordt als afvallig. Het ziet er niet naar uit dat China de Amerikanen deze keer wel graag ziet komen.