What about...De Doemdagklok? Dichter dan ooit bij het einde van de mensheid?

De klok is een symbool voor hoe dicht we als mensheid staan bij de ondergang. Hoe dichter de wijzers bij middernacht komen, hoe erger het er met de wereld aan toe gaat. Bij zijn intreden in 1947 had de klok enkel rekening de dreiging van nucleaire wapens. Sinds 2007 wordt ook de klimaatopwarming opgenomen in de criteria voor het verzetten van de wijzers.

Voorbij vijf voor twaalf

Voor 2020 wees de klok nooit een tijdstip aan dichter bij middernacht dan 23u58. In 2020 tikten de wijzers verder tot ze stopten op honderd seconden voor het uur twaalf. Op dat moment was dit het dichtste dat we als mensheid al bij het einde stonden, tot nu. Slechts anderhalve minuut scheidt ons nu van het einde volgens de recente aanpassing. Aan de basis daarvan ligt de oorlog in Oekraïne en de nog steeds verder groeiende klimaatdreiging. Maar wie zijn de mensen die beslissen waar de wijzers van de klok staan?

Oorsprong

De Doemdagklok zag het levenslicht in de context van de Tweede Wereldoorlog. Een groot deel van de wetenschappers die meewerkten aan het ‘Manhattan Project’, het geheime project van de VS om kernwapens te ontwikkelen, stond vanaf het begin sceptisch tegenover deze wapens en waarschuwde de toenmalige president Roosevelt om hier niet mee verder te gaan. Wanneer de atoombommen klaar waren benadrukten dezelfde wetenschappers, waaronder Albert Einstein, dat het een slecht idee was om de nucleaire wapens te gebruiken tegen Japan.

«Grootste blunder in geschiedenis»

Toen de bom uiteindelijk toch viel en Hiroshima van de kaart veegde, bestempelden de betrokken wetenschappers dit als «één van de grootste blunders uit de geschiedenis.» In de nasleep van deze monumentale gebeurtenis verzamelden de wetenschappers en bedachten ze een manier om de bevolking te waarschuwen voor de gevaren van deze nieuwe wapens van massavernietiging. Zo ontstond in 1947 The Bulletin of Atomic Sciences, de groep wetenschapper die met de Doemdagklok op de proppen kwamen.

De wereld informeren

Het Bulletin is al 75 jaar een onafhankelijke organisatie zonder winstoogmerk, die een gratis website onderhoudt en een tweemaandelijks tijdschrift publiceert. Volgens haar website is het haar missie om «een de meest geïnformeerde en invloedrijke stemmen te verzamelen die door de mens veroorzaakte bedreigingen opsporen».

Wat als de klok middernacht slaat?

Ten tijde van de lancering van de doemdagklok signaleerde het slaan van middernacht het begin van een nucleair conflict, met alle verwoestende gevolgen vandien. Atoomwapens zijn nog steeds een actuele dreiging, maar daarnaast is de klimaatverandering een even groot gevaar waar de klok des doems rekening mee houdt. «Het is moeilijker om een plots eindpunt aan te duiden bij de klimaatverandering», vertelt directeur van The Bulletin, Rachel Bronson, in de podcast van de Universiteit van Chicago ‘Big Brains’. «Dat gezegd zijnde, deze metafoor is belangrijk omdat er voor het klimaat omslagpunten zijn die je niet ongedaan kan maken. En je voelt die effecten pas jaren later, maar het zal heel moeilijk zijn om ervan te herstellen.»

Het ontwerp van de klok

Na enkele edities van The Bulletin-magazine wilden de oprichters iets doen om een breder publiek aan te spreken. Ze wilden dit bereiken met een spraakmakende cover. Bulletinlid Martyl Langsdorf, een kunstenares die vooral abstracte landschappen schilderde, zou een illustratie maken. Als reactie op de urgentie die ze voelde tijdens de vergaderingen, ontwierp ze een minimalistische, maar gedenkwaardige klok met wijzers die op zeven minuten voor middernacht staan. Sindsdien gebruikt The Bulletin de klok om de existentiële bedreigingen voor de mensheid uit te beelden.