Tien jaar koning Filip: een overzicht

Toen het Koninklijk Paleis op woensdag 3 juli 2013 kort na de middag bekendmaakte dat koning Albert zich diezelfde avond via een videoboodschap tot de bevolking zou richten, wist iedereen bijna hoe laat het was. Geruchten over een mogelijk aftreden deden al langer de ronde en koning Albert was op dat moment, met 79 jaren op de teller, al de oudste vorst in de Belgische geschiedenis. Om 18 uur bevestigde koning Albert effectief de geruchten en meldde hij dat zijn leeftijd en gezondheid hem niet meer toelieten zijn ambt uit te oefenen. Op 21 juli 2013, niet toevallig op de nationale feestdag, zou hij de fakkel doorgeven aan zijn zoon Filip na net geen twintig jaar koningschap. Albert was daarmee de eerste Belgische vorst die vrijwillig afstand deed van de troon.

Gemixt imago

In heel het land heerste al ettelijke jaren twijfel over de capaciteiten van kroonprins Filip. Ondanks zijn succesvolle schoolcarrière was het imago van de prins niet altijd even positief. Zo viel hij vooral op door een soort gebrek aan protocollaire tact. Als senator van rechtswege pleitte hij bijvoorbeeld voor een verbod op porno in de nasleep van de affaire-Dutroux, haalde hij het weekblad Story met een forse uithaal naar Vlaams Belang, ondertekende hij een eisenbundel van werkgeversorganisatie VBO die bol stond van de kritiek op de toenmalige regering-Verhofstadt en tikte hij Pol Van Den Driessche, destijds journalist, en Yves Desmet openlijk op de vingers.

Zijn huwelijk met Mathilde d’Udekem d’Acoz in 1999 leverde de prins wel heel wat positieve media-aandacht op, al deed hij zijn imago van houten Klaas ook in zijn privéleven alle eer aan. De stijve kus aan Mathilde op het balkon tijdens hun huwelijksdag en de aankondiging van de geboorte van zijn eerste dochter - «het is echt een vrouwtje» - Elisabeth, staan in het collectieve geheugen gegrift.

Nog voor zijn aantreden bleek dan ook net niet de helft (49 procent) van de Vlamingen vertrouwen te hebben in koning Filip. Aan de andere kant van de taalgrens was er meer geloof in zijn kunnen en dacht 66 procent dat Filip een goede koning zou worden.

Zelfzekere vorst

Op 21 juli 2013 legde Filip uiteindelijk de eed af als zevende koning der Belgen. Mede dankzij Frans van Daele, die tot 2017 zijn kabinetschef was, legde hij tot nu toe een quasi rimpelloos parcours af. Zo bekoelde de lange vete tussen N-VA en het koningshuis wat, waardoor de gesprekken over de regeringsvorming vlotter verliepen. Na de verkiezingen van 2019 ontving Filip zelfs Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken. Het was al sinds 1936 geleden dat een Belgisch staatshoofd een officiële ontmoeting had met een leider van de extreemrechtse partij. Alle partijleiders zijn het erover eens dat Filip zich tijdens die gesprekken low profile hield, ook wat betreft het innemen van politieke standpunten.

Onder impuls van zijn vrouw koningin Mathilde is Filip de voorbije tien jaar ook op het publieke domein zelfzekerder geworden en groeide hij naast koning uit tot een echte vader voor zijn vier kinderen, Elisabeth, Gabriël, Emmanuel en Eléonore. Het is duidelijk dat hij zijn oudste dochter, die kroonprinses is, ook klaarstoomt om hem later op te volgen. Tijdens het koningschap van Filip veranderde het starre imago van het paleis ook en werd er gekozen voor een meer open en moderne manier van communicatie. Het paleis maakte onder Filip ook zijn intrede op sociale media, waarbij de vorst onder meer te zien was in een filmpje voor de Rode Duivels en met comedian Philippe Geubels.

Filip slaagde er als koning ook in een punt te zetten achter de pijnlijke saga rond Delphine Boël, de buitenechtelijke dochter van zijn vader koning Albert. Zo nodigde Filip zijn halfzus uit op het paleis, amper een week nadat het Brusselse hof van beroep haar de titel prinses van België had toegekend. Ook de foto van hun ontmoeting behoort intussen tot de koninklijke geschiedenisboeken. Als koning trad hij ook op als trooster van het volk bij de aanslagen van 2016, de coronapandemie en de overstromingen van 2021. Tijdens zijn toespraken focuste Filip steevast op goed gekozen thema’s, zoals tolerantie en verdraagzaamheid, solidariteit en multiculturaliteit.

Tijdens zijn koningschap klonk de roep ook steeds luider om Belgische excuses aan te bieden aan Congo vanwege het Belgische koloniale regime dat daar bestond. In juni 2020 schreef Filip daarover een brief aan president Felix Tshisekedi, waarin hij zijn spijt uitdrukte over de wandaden onder het bewind van zijn oom Leopold II. Expliciete excuses kwamen er niet, ook niet bij een speech tijdens een bezoek aan Congo in 2022. Desondanks wordt zijn toespraak als een historische mijlpaal gezien.

Weinig kritiek

Na tien jaar koningschap is de kritiek op koning Filip op een hand te te tellen. Hij kwam even onder vuur te liggen toen bleek dat hij met vakantie in Bretagne was toen in België het terreurniveau verhoogd werd naar niveau 4 na de aanslagen in Parijs. Ook zijn kersttoespraak van 2018 werd bekritiseerd. Daarin sprak Filip zijn bezorgdheid uit over de klimaatproblematiek, maar was op de achtergrond een brandend haardvuur te zien, dat net niet goed is voor het milieu. «Filip heeft een quasi vlekkeloos parcours afgelegd», aldus royaltywatcher en auteur Joëlle Vanden Houden. «Hij is geen tafelklopper, maar probeert mensen te verbinden en zet België altijd op de eerste plaats. Daardoor is hij de voorbije jaren steeds populairder geworden.»