IN MEMORIAM. Queen Elizabeth II: een toonbeeld van continuïteit

Elizabeth Alexandra Mary Windsor werd geboren op 21 april 1926 in Londen. Toen haar oom Edward VIII nog voor zijn kroning wegens een vrouwengeschiedenis troonsafstand deed en haar vader als George VI tot koning werd geproclameerd, was haar lot bezegeld. Elizabeth was bij gebrek aan broers de troonopvolgster. Ze werd van de dood van haar vader op de hoogte gebracht in een boomhut tijdens een vakantie in Kenia, op 6 februari 1952. Ze vloog direct terug naar Londen. Een jaar later werd ze in Westminster Abbey gekroond, voor de eerste keer rechtstreeks uitgezonden op televisie.

Op 9 september 2015 verbrak koningin Elizabeth II het record als langstzittende vorst van Engeland. Dat was in handen van haar betovergrootmoeder Victoria, die tussen 1837 en 1901 meer dan 63 jaar regeerde. Na het overlijden van koning Bhumibol Adulyadej van Thailand in oktober 2016 werd koningin Elizabeth II de langst regerende, actieve monarch ter wereld, met op dat moment 65 jaar op de teller. Op 12 juni 2022 zat ze 70 jaar en 126 dagen op de troon, waarmee ze op gelijke hoogte kwam met de Thaise koning. In Europa regeerde alleen koning Lodewijk XIV van Frankrijk (72 jaar en 110 dagen aan de macht tussen 1643 en 1715) ooit langer dan koningin Elizabeth II.

De Queen als mater familias

In 1947 trouwde Elizabeth met Philip Mountbatten, een Griekse prins die in datzelfde jaar de Britse nationaliteit verkreeg. Philip overleed op 9 april 2021 op 99-jarige leeftijd. Het koppel kreeg vier kinderen: Charles, Anne, Andrew en Edward. De oudste zoon van Elizabeth, Charles (73), is al sinds zijn drie jaar kroonprins en zo de langstzittende troonopvolger ooit. Na hem in lijn voor de troonopvolging staan zijn oudste zoon, prins William, en dan diens oudste zoon, de negenjarige prins George.

De Britse tabloids hebben altijd gesmuld van het wel en wee van de koninklijke familie, van «the firm» en haar bazin. In de jaren negentig werd de koningin geconfronteerd met een ernstige crisis na de echtscheidingen van drie van haar vier kinderen en het totale onbegrip bij het Britse volk voor haar gebrek aan reactie op de dood van prinses Diana in 1997. Koningin Elizabeth II slaagde er echter in om de gunst van het volk terug te winnen.

In januari 2020 dook echter een nieuwe familiecrisis op. Prins Harry en zijn echtgenote Meghan Markle kondigden aan dat ze hun taken als werkende leden van de Koninklijke Familie zouden neerleggen. Na de ‘Megxit’ verhuisde het koppel naar de Amerikaanse staat Californië. De militaire benoemingen en koninklijke onderscheidingen van de hertog en hertogin van Sussex (Harry en Meghan) moesten worden teruggegeven en de koningin sloot een terugkeer als leden van de Koninklijke Familie uit.

De Queen als staatshoofd

Elizabeth II was koningin van het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland. Daarnaast stond ze aan het hoofd van de Commonwealth, een afzonderlijke statenbond van 54 landen, als navolger van het vroegere British Empire. Haar echtgenoot, prins Philip, omschreef zijn vrouw ooit wegens haar niet aflatende ijver als de «psychotherapeute van de Commonwealth». Ze was de vierde vorst van de Windsordynastie.

De regeerperiode van koningin Elizabeth II werd gekenmerkt door de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog, de ontmanteling van het Britse Rijk en de toenadering tot Europa, de economische crisis in de jaren zeventig en de groei in de jaren tachtig, «The Troubles» in Noord-Ierland, massale immigratie die het gezicht van het land heeft veranderd en meest recent nog de Brexit. De huidige eerste minister Liz Truss is al de vijftiende premier die Hare Majesteit dient. De eerste was Winston Churchill.

Op 6 februari 2022 zat ze 70 jaar op de troon. In juni werd dat platina jubileum vier dagen lang gevierd. De Queen zelf bleef grotendeels afwezig, omdat ze voldoende moest rusten, maar op de laatste avond van de feestelijkheden verscheen ze in een heldergroene jas en bijpassende hoed op het balkon van Buckingham Palace. Onder meer kroonprins Charles en hertogin Camilla, prins William, prinses Kate en hun kinderen vergezelden haar, terwijl ze het Britse volk groette. «Hoewel ik niet elk evenement persoonlijk heb kunnen bijwonen, was ik met mijn hart aanwezig bij jullie allemaal», schreef ze later in een dankbetuiging aan het Britse volk.

In juli werden haar officiële verplichtingen vanwege gezondheidsredenen beperkt. In september benoemde de vorstin Liz Truss nog tot premier van het Verenigd Koninkrijk, nadat Boris Johnson eerder bij haar zijn ontslag had ingediend. Omdat koningin Elizabeth II problemen had met haar mobiliteit, vond de zogenaamde ‘kissing hands’-ceremonie plaats in Balmoral Castle, haar buitenverblijf, en niet in Buckingham Palace in Londen. Twee dagen later uitten dokters hun bezorgdheid over de gezondheid van de Queen. Ze werd onder medisch toezicht geplaatst in Balmoral Castle.

De Queen als symbool

Dat koningin Elizabeth II kon uitgroeien tot zo’n standvastige en succesvolle politieke figuur, heeft ze te danken aan twee belangrijke factoren. Ten eerste had ze bijna niks te zeggen. De jaarlijkse troonrede werd in Downing Street geschreven, staatsbezoeken moest ze door de regering laten goedkeuren. Ze mocht zelfs niet zelf beslissen wie ze tot ridder slaat. Ten tweede liet ze zich niks ten laste leggen: ze werkte hard, ging spaarzaam om met de haar toevertrouwde miljoenen en vervulde haar rol als staatshoofd met verve.

Meer dan 70 jaar lang sprak koningin Elizabeth II tot de verbeelding. Over Lillibet werden talloze boeken geschreven, documentaires gemaakt en films gedraaid. De Netflix-serie ‘The Crown’ gaf kijkers sinds 2016 al vier seizoenen lang een inkijk in het gefictionaliseerde leven van de Britse koningin, achtereenvolgens vertolkt door Claire Foy en Olivia Colman: als dochter, als echtgenote, als moeder, als vrouw in een stijve mannenwereld, maar vooral als staatshoofd en symboolfiguur.