Belgisch-Koerdische regisseur Sahim Omar Kalifa over ‘Baghdad Messi’: «Voetbal is alles in Irak»
Elf jaar na zijn razend succesvolle kortfilm ‘Baghdad Messi’ (goed voor maar liefst 60 prijzen!) keert de Belgisch-Koerdische regisseur Sahim Omar Kalifa terug naar het pakkende verhaal over Hamoudi, een Irakese jongen die zijn been verliest bij een bomaanslag maar weigert om zijn voetbaldroom op te bergen. Deze versie is niet alleen langer maar ook complexer, zegt de cineast.
Sahim Omar Kalifa : «We wilden niet hetzelfde verhaal vertellen als de kortfilm. Hier is Hamoudi bijvoorbeeld geen zoon van een conservatief gezin op het platteland maar komt hij uit Baghdad en heeft hij moderne ouders. De vader heeft een grotere rol en werkt voor Amerikanen. De moeder is een sterke vrouw. En het sectaire geweld tussen soennieten en sjiieten speelt nu ook veel meer mee. Maar we wilden ook niet heel diep gaan omdat het anders al snel te complex zou worden. ‘Baghdad Messi’ is in wezen ook geen film over oorlog en sectair geweld.»
Waarover dan wel?
«Over hoop en optimisme. Dat je ook in de gevaarlijkste stad ter wereld mensen vindt die dromen hebben en voetbal spelen, die met elkaar praten in voetbaltaal. Hamoudi weet dat hij nooit Messi of Ronaldo zal worden, maar omdat hij zich gelukkig voelt als hij voetbalt, doet hij verder. Ook al heeft hij maar één been. Ik vond het belangrijk om te focussen op het verhaal van die kleine jongen die wil voetballen. Hamoudi’s vader heeft hem die droom gegeven, maar onrechtstreeks heeft het werk van zijn vader hem die droom ook weer afgenomen. Het is een manier om in beeld te brengen wat de Amerikanen aangericht hebben in Irak. Ze brachten de droom van vrijheid maar hebben ook bijna alles kapotgemaakt.»
Waarom vond je het nodig om het sectaire geweld er toch bij te betrekken?
«Omdat we de situatie toch iets meer wilden verduidelijken, wat meer context geven. ‘Baghdad Messi’ speelt zich tenslotte af in het Irak van enkele jaren terug. De kijker hoeft niet te weten wie precies wat gedaan heeft en wie waarmee begonnen is, maar wel dat iedereen uiteindelijk in dezelfde boot zit en de impact van de oorlog gevoeld heeft. Dat sectaire geweld heeft bovendien alle relaties aangetast. In de jaren 1980 en 1990 was het geen enkel probleem dat een soenniet met een sjiiet trouwde. Vandaag zou dat nauwelijks nog kunnen, en dat is spijtig.»
Gebruik je voetbal ook als een manier om de spanningen tussen sjiieten en soennieten te relativeren?
«Indirect wel. Het is tegelijk interessant en een beetje pijnlijk, maar in Irak vraag je nooit voor welke ploeg iemand supportert. Het is ofwel Barcelona, ofwel Real Madrid. Ik ken verhalen van mensen die elkaar aangevallen hebben op café omdat ze voor verschillende ploegen waren. Het is absurd, en het gebeurt nog altijd. Ik was zelf eigenlijk geen fan van één van die ploegen maar van Manchester United. En van voetbal in het algemeen.»
Hoe komt het eigenlijk dat voetbal zo belangrijk is in Irak?
«Het is één van de eerste landen in het Midden-Oosten die met voetbal begonnen zijn. Irak was vroeger een Britse kolonie, en zij hebben de sport geïntroduceerd. Begin dit jaar heeft Irak voor het eerst in 30 jaar nog eens de Arabische Golf Cup gewonnen. Het tornooi vond plaats in Basra. De finale vond plaats in een stadion dat plaats bood aan 60.000 toeschouwers, en er kwamen 200.000 mensen opdagen. Voetbal is alles in Irak.»
Mijn excuses als het cru klinkt, maar hoe gemakkelijk was het om een tienjarige hoofdacteur met maar één been te vinden?
«Veel te gemakkelijk. Het is triest om te zien hoeveel Irakese kinderen een been of een arm verloren hebben. Bovendien krijgen die gezinnen nauwelijks steun. De overheid helpt ze niet. De maatschappij heeft geen respect voor kinderen met een fysiek gebrek, zoals ik ook toon in de film. Die gezinnen worden dus in wezen nog extra gestraft. Ik ben Ahmed [Mohammed Adullah, de jonge hoofdacteur, rn] en zijn ouders dan ook enorm dankbaar.»
Baghdad Messi *** ‘Bagdad, 2009. Een plaats waar mensen niet meer leven maar enkel bestaan.’ Eén van die mensen is Hamoudi, een jongen van tien die ondanks het voortdurende geweld plezier maakt met zijn vriendjes en voetbal speelt op een plein. Stiekem droomt hij ervan om even goed te worden als zijn grote idool Lionel Messi. Tot de dag dat een bom hem van zijn been berooft en die droom uit elkaar doet spatten. In de lange versie van zijn internationaal bejubelde kortfilm ‘Baghdad Messi’ zoekt Sahim Omar Kalifa manieren om het verhaal meer te stofferen. In een land dat zo ingewikkeld is als Irak hoef je daar ook niet lang naar te zoeken. Alleen wil hij tegelijk toch ook vasthouden aan de eerder kinderlijke toon en visie van de originele kortfilm. Het resultaat is een drama dat merkwaardig schizofreen aanvoelt, een mix van wurgende taferelen (het mijnenveld!), pakkende wendingen en weinig subtiele scènes. De jonge hoofdacteur verdient echter hoe dan ook applaus.
‘Baghdad Messi’ speelt momenteel in de zalen.