Aftellen naar Erfgoeddag: Vloek en gerechtigheid
Zondag is het Erfgoeddag, een van de jaarlijkse hoogtepunten voor erfgoedliefhebbers. Deze dag staat al maanden met stip in hun agenda. Begrijpelijk, want overal wordt de rode loper voor hen uitgerold en werden kosten noch moeite gespaard om hen te ontvangen. En ook jij bent van harte welkom.
Op Erfgoeddag maak je in heel Vlaanderen en Brussel kennis met de (vaak verborgen) schatten van archieven, musea, erfgoedbibliotheken en andere erfgoedorganisaties. Goed voor een duizelingwekkend aanbod van meer dan 1.100 activiteiten! Elk jaar is er een boeiend thema waarrond het aanbod is opgebouwd. Dit keer ligt de focus op het verleden van onderwijs en opvoeding. In alle activiteiten speelt het schoolerfgoed een glansrol. En wat helemaal mooi is? Alle activiteiten op Erfgoeddag zijn gratis.
De bedoeling van deze dag is dat je de smaak te pakken krijgt, voor die andere 364 dagen van het jaar. Rond en met erfgoed is er heel wat te doen in de vele musea, archieven, bibliotheken en andere erfgoedverenigingen die Vlaanderen en Brussel rijk zijn. Het hele jaar door zetten ze hun beste beentje voor om het publiek, jou dus, in de watten te leggen.
Deze week tonen we jou wat ‘erfgoed’ allemaal kan zijn. Eeuwenoude voorwerpen, zeker, maar ook jonkies van nog ‘maar’ enkele decennia oud, van uitzonderlijke ‘gevallen’ tot spullen en gebruiken die getuigen over het leven van alledag, van foto’s tot en met een haarlok: het is allemaal erfgoed. Stuk voor stuk bijzondere getuigen die iets over de mensen en de maatschappij van vroeger vertellen: verhalen die je gegarandeerd doen opkijken.
Aftrappen doen we met deze merkwaardige voorwerpen uit Tongeren en Brugge:
Loden vervloekingstablet
70-100 n.Chr., Romeins Uit de collectie van het Gallo-Romeins Museum Tongeren
Gaius Julius Viator... Deze onbekende Romeinse staatsburger uit Tongeren moet ooit iemand hebben beledigd, bestolen of pijn gedaan. We weten niet wie, maar op dit loden tablet wordt Gaius in elk geval vervloekt. Onderaan staat zijn naam. We kennen deze tabletten en hun rare formules, woorden en tekens van elders in het Romeinse Rijk. Er circuleerden handboeken met magische symbolen om iemand te vervloeken. Wat ze hier precies betekenen, ontgaat ons. «Iedereen is bang om door zwarte magie te worden behekst.» Dat schrijft de Romeinse geleerde Plinius in de jaren 70, ook de tijd waarin dit voor België unieke tablet is gemaakt. Plinius’ uitspraak geeft aan hoe intens magie bij de Romeinen leefde. Bovenaan zie je twee doorboringen met resten van nagels. Waarschijnlijk heeft de vervloeker het tablet vastgemaakt aan Gaius’ huis, op een onopvallende plek. Wat voor lelijks hij of zij Gaius toewenste, weten we niet. Op andere tabletten is dat blindheid, doofheid, onvruchtbaarheid of zelfs de dood. Je zou voor minder bang zijn.
Gerechtigheidsvuist
1405-1417 Musea Brugge
Vandaag doen gebalde vuisten denken aan protestmarsen, solidariteit of een cocktail van woede en verzet. Maar de tijden veranderen. Deze blinkende zilveren vuist uit het begin van de vijftiende eeuw maakte deel uit van een ... boete. Wie in die tijd schuldig werd bevonden aan smaad of, erger, rebellie tegenover gezagsdragers, kreeg het zwaar te verduren, op alle vlakken. Om te beginnen moest de veroordeelde een halve kilo aan zilver betalen, uit eigen zak. Daarna werd een vuist als deze gemaakt. Die werd op een publieke plek geplaatst, voorzien van een plakkaat met daarop de naam en misdaad van de veroordeelde. Auw! Aansluitend moest hij ook publiekelijk vergiffenis vragen, een fysieke straf ondergaan en − als kers op de taart − nog een som geld ophoesten. Wie het heel erg bont had gemaakt kon daarenboven ook nog verbannen worden. Deze vuist is dus een duidelijke waarschuwing voor de gemeenschap; bezint eer ge begint.
Erfgoeddag?
Al sinds 2001 blaast de cultureel-erfgoedsector verzamelen op de eerste zondag na de paasvakantie. Het doel? De verscheidenheid, het potentieel van en de zorg voor het roerend en immaterieel cultureel erfgoed dat in Vlaanderen en Brussel leeft onder de aandacht van zoveel mogelijk mensen brengen. Heel vaak wordt ook een kijkje achter de schermen gegeven, om zo te tonen wat er allemaal bij de zorg voor dat erfgoed komt kijken.
Zin in meer erfgoed? Surf naar www.erfgoeddag.be en laat je verrassen door het veelzijdige aanbod. Ook Musea Brugge, het Gallo-Romeins Museum, Aartsbisschoppelijk Archief Mechelen en Museum Plantin-Moretus zijn van de partij. Voor sommige activiteiten reserveer je best je plekje. Doe ook mee aan de wedstrijd van Erfgoeddag en maak kans op mooie prijzen!