MOVIES. Laurent Cantet over ‘Arthur Rambo’ «Sociale media maken ideeën oppervlakkiger en simpeler»

Wat gaf je zin om een film te maken over de affaire Mehdi Meklat, de jonge schrijver die de literaire wereld schokte toen bleek dat hij op sociale media een hatelijk alter ego onderhield?

Laurent Cantet (kleine foto): «Ik wou me buigen over het fenomeen sociale media, de plaats die ze innemen in ons leven en het geweld dat ze kunnen aanrichten. En toen hoorde ik over Mehdi Meklat, een auteur van 17 jaar. Hij had een literaire rubriek op France Inter, had twee romans geschreven en kon net zo goed praten over het leven in de buitenwijken als over de cinefiele film die hij de avond voordien gezien had. En die briljante kerel bleek op sociale media een anoniem en haatdragend alter ego gecreëerd te hebben. Onder het pseudoniem ‘Marcelin Deschamps’ spuide hij bedenkelijke racistische grappen, vaak gericht tegen joden en homoseksuelen. Op een ochtend heb ik zijn tweets ontdekt in de pers.»

Wat was je eerste reactie toen je die tweets las?

«Ik vond ze meteen walgelijk. Ik was des te meer geschokt omdat ik niet vaak op sociale media zit. Ik weet dus niet goed hoe ze werken en wat de regels zijn. Het lukte me niet om die twee personages met elkaar te rijmen. Hoe was het mogelijk dat ze in hetzelfde hoofd konden bestaan?»

‘Arthur Rambo’ is een film vol schermen. Smartphones, computers, televisies, ramen en spiegels. Waarom is dat?

«Ik wou de daad van het schrijven in de verf zetten en die tweets tot leven wekken. In de eerste plaats omdat ze op zich een bepaalde afstand inbouwen met de empathie die je krijgt voor Karim [zoals de figuur van Mehdi Meklat in de film heet, nvdr]. Hij heeft dat wel degelijk allemaal geschreven. Hij draagt die verantwoordelijkheid. Ik wou die tweets ook weergeven als een soort parasieten van het echte leven, want dat zijn ze in werkelijkheid. Dus laat ik ze het beeld en het geluid vervuilen van de scène die erachter speelt.»

Zie je niets positiefs in de sociale media?

«Je wordt er toch een beetje gek van, vind je niet? Er is een race aan de gang om de eerste te zijn die een reactie schrijft, om de grappigste en de meest briljante te zijn, om de meeste likes en followers achter jou te krijgen. Het resultaat is volgens mij dat ideeën oppervlakkiger en simpeler worden. Ze hebben een verderfelijke invloed op gedachten. En dat is helaas een teken van onze tijd. De film probeert wel complexer te zijn dan dat. Even complex als zijn hoofdpersonage eigenlijk.»

Wat moeten we denken van de vrijheid van meningsuiting waar Karim mee schermt? Moeten we ons verzetten tegen de zogenaamde woke-cultuur?

«Ik vind het an sich heel legitiem om eindelijk te denken vanuit het standpunt van de mensen die altijd al geleden hebben, die nooit een plaats hebben gekregen. Sommigen ervaren het als een belediging, maar mij lijkt het eerder wenselijk en verantwoordelijk. Er zijn zaken die ik liever niet lees of hoor. Als antisemitisme of homofobie dan gerechtelijk vervolgd moeten worden, ben ik het daarmee eens. Alleen zijn jongeren heel gehecht aan het idee dat je alles moet kunnen zeggen, zonder regels of beperkingen. Veel meer dan ik in elk geval.»

Karim wordt een hele tijd bejubeld en gaat dan onderuit. Deed het je denken aan al de media-aandacht die jou overviel na je Gouden Palm in 2008?

(denkt lang na) «Nee, het deed me enorm veel plezier om die prijs te winnen. We waren allemaal in Cannes, en plots hadden we het gevoel dat het talent van die jonge mensen de erkenning kreeg die het verdiende. Gewoonlijk worden ze eerder gestigmatiseerd. Maar ik ben dan wel nuchter genoeg om te weten wat zo’n erkenning betekent. Het was ook een kwestie van geluk, dat we er net dat jaar stonden, met negen juryleden die er enkel die editie waren. De omstandigheden moeten meezitten. Ik voelde me geen wereldkampioen of zo... Of toch niet langer dan één avond.» (lacht)

ARTHUR RAMBO ***

Karim is een jonge schrijver die pendelt tussen zijn afkomst in de buitenwijken van Parijs en de glitter van de literaire wereld. Wanneer zijn anonieme Twitter-account echter aan het licht komt, smakt hij met zijn gezicht tegen de grond. Jarenlang heeft hij onder het pseudoniem Arthur Rambo racistische, antisemitische en homofobe grappen uitgebraakt, het complete tegenovergestelde van de progressieve ideeën uit zijn boeken. In een mum van tijd ontploffen de sociale media, en het wonderkind dat op handen werd gedragen door de linkse pers kan plots nergens nog terecht. Een simpele terugslag? Of het symbool van een maatschappij die het slachtoffer is van sociale media? Laurent Cantet (Gouden Palm voor ‘Entre les murs’) volgt de lijdensweg van Karim stap voor stap — de reactie van zijn vriendin, zijn kameraden, zijn manager, zijn collega’s — waardoor de film soms belerend klinkt. Maar de impact van sociale media is een sterk en actueel thema, dat Cantet slim aanpakt. Mogen we dan niets meer zeggen in dit digitale tijdperk? Toch wel. Maar het maakt onze woorden daarom niet doordachter.

‘Arthur Rambo’ speelt vanaf woensdag in de zalen.