Bonussen: Schaf dat af!

Bart De Bondt is voormalig CEO van ING verzekeringen in België. Nu is hij fulltime gelukscoach, want alles begin bij gelukkige werknemers

“Geluk is wat ons allemaal verbindt, waar we allemaal naar streven. Als je erin slaagt als bedrijfsleider om een context te creëren waarin je mensen de mogelijkheid geeft hun geluk te realiseren, dan ben je met iets erg waardevol bezig wat daarenboven bewezen positieve effecten heeft op tal van belangrijke bedrijfsindicatoren. Gelukkige bedrijven zijn veel productiever, innovatiever, winstgevender en het ziekteverzuim en de burn-outratio's liggen daar vele malen lager dan elders.“

AUTONOMIE

“Uit onderzoek blijkt erg duidelijk dat er vijf belangrijke componenten zijn bij de creatie van meer werknemersgeluk. Eén component daarvan is autonomie. Als je mensen een goed gevoel wilt geven, dien je ze in de eerste plaats te vertrouwen en dat doe je onder andere door hen maximale autonomie te geven bij de inrichting van hun functie. Er zijn ondertussen verschillende bedrijven die daarmee succesvol experimenteren. De meerderheid van de mensen die écht vertrouwen krijgen, gaan dat effectief niet beschamen.”

“Het grote probleem is echter dat wij enkel onszelf vertrouwen. Recent nog heeft men in Canada een experiment opgezet waarbij ze twintig portefeuilles in de stad achterlieten met daarin telkens 200 euro en een kaartje met een adres. Dan heeft men gevraagd aan mensen hoeveel portefeuilles zij dachten dat er teruggebracht gingen worden. De score van de ondervraagden was 23%, maar de realiteit was dat maar liefst 80% van de portefeuilles werden teruggebracht. Die enorme kloof van wantrouwen tussen wat wij verwachten dat de anderen gaan doen en wat ze werkelijk doen, maakt dat leidinggevenden in het bedrijfsleven allerlei controlesystemen gebruiken die eigenlijk overbodig zijn en enkel dienen voor die 5% van de mensen die altijd misbruik zullen maken van vertrouwen. Maar men vergeet daarbij dat 95% van de mensen die wél te vertrouwen zijn, hiervan het slachtoffer worden!”

VERTROUWEN

“De reden waarom CEO's het vaak moeilijk hebben om consequent alles door te voeren wat noodzakelijk is om een gelukkige werkcontext te verkrijgen, heeft erg vaak te maken met angst. CEO word je meestal niet zomaar, dat duurt een tijd. In dat aanlooptraject naar de ultieme eindverantwoordelijkheid ontdek je mondjesmaat alle besturingsinstrumenten die reeds lange tijd bewezen hebben het schip drijvende te kunnen houden. Waarom zou je deze dan in vraag stellen? Vooral omdat niemand je zwart op wit en met bloed ondertekend kan beloven wat het effectieve resultaat gaat zijn van die ‘nieuwe aanpak'. Iedere leider beseft wel de logica van het feit dat gelukkige werknemers beter zullen presteren, maar weinigen wagen het om écht de stap te zetten en een happiness@work traject met al zijn conseqenties door te voeren. Dat heeft gewoon te maken met eigen lijfsbehoud en de moeilijkheid die leiders hebben om zich kwetsbaar op te stellen”.

“Zo sprak ik laatst nog met een lid van het directiecomité van een beursgenoteerd Belgisch bedrijf. Hij zei me letterlijk na een gesprek met mij over happiness@work: ‘Bart, ik geef je 100 % gelijk, maar we gaan het toch niet doen.'. “Toen ik hem vroeg waarom niet, zei hij dat hij daarvan de noodszaak niet zag, omdat hij de cijfers haalde die hem werden opgelegd. Toen ik hem zei dat zijn cijfers nog vele malen beter zouden zijn in een gelukkige werkcontext, zei hij: ‘Waarom zou ik het risico lopen iets te veranderen aan mijn bedrijfsvoering en mijn eigen functie in gevaar brengen? Er is nu niemand die van me verlangt nog meer te halen.' Als laatste ‘redmiddel' vroeg ik hem of hij niet op de hoogte was dat de burn-outratio in zijn bedrijf jaarlijks steeg. Waarop hij zei: ‘Dat klopt, maar voor elkeen die er de brui aan geeft, staan er twee andere klaar.' Dan ben je natuurlijk uitgepraat.”

MASTERING

In zijn pocketboek ‘ReRAMP your business' beschrijft De Bondt de vijf pijlers van werknemersgeluk. Naast autonomie is dat ook ‘Recognition' (erkenning), ‘Relation' (het belang om met anderen op het werk in contact te kunnen treden), Purpose (de missie van het bedrijf) en 'Mastery' (meesterschap): “Bedrijven hebben vaak te weinig aandacht voor de kwaliteiten van hun werknemers maar daarentegen wel voor hun ontwikkelgebieden en dat is jammer. Herinner u de voetballer Michel Platini. Die was wereldbekend om zijn vrije trap met de rechtervoet. Als de training was afgelopen ging de man vaak verder alleen zijn vrije trap oefenen. De meeste zullen denken met zijn linkervoet, omdat wij zo geprogrammeerd zijn, om datgene wat nog niet goed is, te verbeteren terwijl Platini gewoon verder oefende met zijn rechtervoet waar hij al schitterend mee was. Net om die nog sterker te maken en omdat een gevoel van meesterschap gigantisch positieve energie geeft.”

Eigenaardig genoeg staat loon niet in de top vijf van belangrijkste elementen voor het werknemersgeluk. Bonussen doen volgens De Bondt ook meer kwaad dan goed. “Bonussen blijken een pervers effect te hebben bij jobs waar enige creativiteit en cognitie vereist is. Dat is aangetoond door een metastudie van 51 studies van de London School of Economics. Dat is één van de meest onderbouwde onderzoeken ooit én één van de meest genegeerde. Bonussen werken wel bij eenvoudige, puur uitvoerende opdrachten. Nochtans blijft men volop gebruik maken van dit inadequaat instrument van extrinsieke motivatie. Als je echt van iets houdt en je dat met heel je hart graag doet, dan is geld niet prioritair.