Ergerlijk maar onweerstaanbaar: waarom friemelen we ?
Een collega die onophoudelijk nagelbijt, klikt met de balpen of obsessief zijn benen op en neer wipt: volgens nieuw onderzoek is het een grote ergernis voor minstens een derde van de bevolking. ‘Misokinesie’, of de irritatie voor friemelaars, is de term die nu voor het eerst opduikt in Canadees onderzoek naar friemelhaat. Toch kunnen zo velen van ons het niet laten om te friemelen. Hoe komt dat?
Verschillende neurowetenschappers geven aan dat friemelen een teken kan zijn van verveling. Wanneer we te weinig prikkels krijgen, kan met iets tastbaars prutsen ons helpen om ons beter te focussen op de taak die we willen uitvoeren. Zo werd al aangetoond dat tekeningetjes maken tijdens het telefoneren ons daadwerkelijk helpt om beter te onthouden wat gezegd wordt.
Volgens een studie in het Amerikaanse tijdschrift ‘Science’ zou friemelen een manier zijn om onbewust ons lichaamsgewicht te onderhouden. Een aantal wetenschappers liet een groep vrijwilligers doelbewust 1.000 calorieën meer per dag consumeren voor acht weken lang. Wat gebeurde er? De vrijwilligers begonnen meer te friemelen: ze spanden hun spieren op, bewogen vaker op hun stoel en begonnen meer te prutsen. Op die manier vocht hun lichaam spontaan tegen het overgewicht. Hoe meer ze friemelden, hoe minder ze aankwamen.
Opvallend: de onderzoekers merkten op dat niet iedereen evenveel friemelde. Het is dus ook mogelijk dat er een genetische component zit aan het friemelen.
Tot slot leggen steeds meer wetenschappers de link tussen friemelen en stress. Overprikkeling en stress is al langer een symptoom van onze tijd: nu we constant verbonden zijn met onze smartphones die ons om de haverklap meldingen sturen over breaking news, whatsappberichten, tweets of TikToks komt het ook steeds vaker voor dat onze aandacht alle kanten uitgestuurd wordt. Dat zorgt voor stress. Maar ook de stijgende burn-outcijfers tonen aan dat er een probleem van overspanning is in de samenleving. Je overmatige spanning laten botvieren op je stylo, je nagels of je haarpuntjes zou kunnen helpen om wat van die stress los te laten. Door jezelf opnieuw te verbinden met je lichaam zou de rust even kunnen terugkeren.
Er zijn erg veel theorieën over friemelen en een wetenschappelijke consensus is er nog niet. Harriet Dempsey-Jones, een neurowetenschapper aan de Oxford Universiteit, suggereert dat het friemelen een vorm zou kunnen zijn van zelfregulatie. Afhankelijk van wat je lichaam moet reguleren – stress, gewicht of aandacht – schiet het afweermechanisme in actie en begin je te prutsen om de balans opnieuw terug te vinden.
Intussen is er een heuse markt ontstaan voor de friemelaars: fidgetspinners, fidgetcubes en ‘pop-its’ (een soort hedendaags bubbelpapier) zijn in groten getale verkrijgbaar in alle kleuren en vormen. Een snelle search op eender welke webshop geeft je goedkope pakketjes van dertigtal verschillende anti-stressspeeltjes. Maar werken ze ook?
Ook daar is nog te weinig wetenschappelijk onderzoek naar. Wetenschappers lijken het er wel over eens te zijn dat ze in sommige gevallen kunnen helpen om de stresssymptomen te verminderen, al is het maar als placebo-effect, maar de onderliggende oorzaak van de stress kan uiteraard niet verholpen worden met friemelen.
Een wondermiddel is het dus niet, maar het grote voordeel van fidgetspinners is dat het minimaal geluid voortbrengt. Een geluidsloze fidgetspinner kan je geërgerde collega misschien wel paaien als het betekent dat ze je eindeloze balpengetik niet meer aan hoeven te horen.