SCRIPTIEPRIJS. Hoe zien schoolkinderen wetenschappers? «Als witte mannen in labojas»
Lise Reniers, een masterstudente van UGent, voerde dit onderzoek uit op basis van de wereldberoemde draw-a-scientist-test. Over heel de wereld analyseren onderzoekers het beeld over wetenschap(pers) aan de hand van tekeningen. In Vlaanderen werd zo’n studie nog nooit eerder uitgevoerd. Voor haar onderzoek vroeg Reniers aan 903 Vlaamse lagereschoolkinderen om iemand te tekenen die wetenschap beoefent. Tijdens de analyse bekeek ze of er bepaalde stereotiepe kenmerken aanwezig zijn zoals het dragen van een laboratoriumjas, het dragen van een bril, de aanwezigheid van onderzoekssymbolen… Ook ging ze het geslacht en de huidskleur van de getekende wetenschapper na. Ze onderzocht ook of het beeld over wetenschap(pers) anders is naargelang het leerjaar waarin de kinderen zitten. Zo kan nagegaan worden of het beeld dat leerlingen hebben over wetenschappers verandert naargelang ze ouder worden.
Uit het onderzoek blijkt dat de meerderheid van de kinderen een wetenschapper met een witte man associeert. Ze tekenen vaak onderzoeksymbolen zoals erlenmeyers en in een derde van de tekeningen dragen de wetenschappers een laboratoriumjas en/of bril. Dit zijn elementen die behoren tot het stereotiepe beeld van wetenschappers. Interessant is dat deze elementen vaker getekend worden naargelang de kinderen in een hoger leerjaar zitten. Dit lijkt erop te wijzen dat men een stereotiep beeld over wetenschap(pers) aanleert. Opmerkelijk is dat de overgrote meerderheid van de jongens een mannelijke wetenschapper tekent. Meisjes daarentegen tekenen ongeveer even vaak mannelijke als vrouwelijke wetenschappers. Qua specialisatieveld is chemie veruit het populairst: in meer dan de helft van de tekeningen zijn chemische elementen aanwezig. Op de tweede plaats komt astronomie, gevolgd door biologie. Ook de pandemie heeft een invloed: in een zevende van de tekeningen zijn er coronagerelateerde elementen zoals mondmaskers, vaccins, (bekende) virologen… aanwezig.
De resultaten tonen aan dat de Vlaamse lagereschoolkinderen nog een vrij stereotiep beeld over wetenschap(pers) hebben en dat ze dit beeld aanleren naarmate ze ouder worden. Dit is een belangrijk resultaat aangezien dit invloed kan hebben op hun attitude en zelfbeeld wat dan weer invloed kan hebben op de latere studiekeuze en de beroepskeuze. Als het stereotiepe beeld van een wetenschapper een (witte) man is, zullen (gekleurde) meisjes zich hier in mindere mate mee identificeren. De kans is dan kleiner dat ze later zullen doorstromen naar STEM-richtingen (science, technology, mathematics and engineering). Dit kan dan leiden tot een STEM-kloof, wat wil zeggen dat er meer mannen in STEM-domeinen vertoeven dan vrouwen, zoals nu het geval is. «Om dit effect tegen te gaan is het dus belangrijk dat er genoeg diverse, contra-stereotiepe beelden in Vlaamse televisieprogramma’s, schoolboeken, strips, gezelschapsspellen, educatief materiaal… zitten», zegt Reniers.
Vaak zijn dat tegenwoordig witte mannen zoals bijvoorbeeld professor Gobelijn in Jommeke of professor van den Uytleg in het Ketnet-programma Dag Sinterklaas. Ook leerkrachten en ouders spelen hierin een rol. Het is belangrijk dat zij zich bewust zijn van het beeld dat zij doorgeven aan de kinderen. Door goede en diverse rolmodellen in de omgeving van de leerling te creëren, vergroot je de kans dat ze positief staan tegenover wetenschap. Zo kunnen we hopelijk ooit over de STEM-kloof heen geraken.
De Scriptieprijs
Lise Reniers (UGent) nam deel aan de Vlaamse Scriptieprijs 2021. Lees haar masterproef via scriptiebank.be/draw-a-scientist