Angela Merkel kondigt politiek afscheid aan

“Ik heb mij altijd voorgenomen mijn ambten in waardigheid te dragen en ook in waardigheid afscheid te nemen”, zei de 64-jarige Merkel vanmiddag op een persconferentie na wederom teleurstellende resultaten bij een deelstaatverkiezing gisteren. “Ik ben nu al meer dan achttien jaar partijvoorzitter en sinds dertien jaar ben ik ook bondskanselier. In 2005 zei ik dat ik Duitsland wilde dienen en ik ben zeer dankbaar dat al zo lang te mogen doen."

“Maar vandaag is het tijd een nieuw hoofdstuk te schrijven. Op het volgende partijcongres zal ik mij niet opnieuw kandidaat stellen voor het ambt van partijvoorzitter. Deze vierde ambtstermijn is mijn laatste, ik zal in 2021 niet opnieuw aantreden als kandidaat voor het ambt, en ook geen parlementslid worden. Ik heb ook geen verdere politieke ambities.”

Metaalmoeheid

Merkel ligt al langer onder vuur, ook binnen haar eigen partij. Ooit was de Oost-Duitse het goudhaantje van de christendemocraten, de opvolgster van de Helmut Kohl die sinds 2005 verkiezing na verkiezing won. Vandaag overheerst vooral het gevoel dat er geen ambitie meer is, geen visie. Merkel hoopt met haar beslissing die schwung nu terug te kunnen brengen en ziet voor haar partij “meer kansen dan risico's”. “Ik neem dit besluit zodat de huidige regering zich volop kan concentreren op de uitdagingen. Daarom moeten we halfweg de regeerperiode de coalitie nogmaals evalueren. Ook wil ik mijn partij de gelegenheid geven zich ten volle voor te bereiden op de toekomst.”

Merkels CDU bestuurt Duitsland sinds 2013 samen met de Beierse zusterpartij CSU en de sociaaldemocraten van SPD, maar de drie partijen verloren vorig jaar al fors bij de federale verkiezingen. Desondanks ging de ‘grote coalitie' of ‘GroKo' gewoon verder, zij het niet bij elk partijlid van harte. Sinds het begin van de vierde ambtstermijn van Merkel kwam het bovendien al tot verschillende regeringscrisissen, onder andere over migratie en recent nog over de rellen in Chemnitz.

Kiezers langs beide kanten van het spectrum wijken daardoor almaar meer uit naar andere, “frisse” partijen. Twee weken geleden al leden de CSU en de SPD een zware nederlaag bij deelstaatverkiezingen in Beieren. Gisteren kwamen daar nog eens desastreuze cijfers bij na de verkiezingen in Hessen. De CDU bleef de grootste maar verloor er 11,3 procentpunt. Winst was er in zondag in Hessen en Beieren vooral voor de rechts-populistische AfD en de Groenen.

Nalatenschap

Wat er ook gebeurt in de komende jaren, Angela Markel is nu al één van de belangrijkste naoorlogse politici van haar land en Europa. Daar zijn vriend en vijand het over eens. Ze komt terecht in een illuster rijtje grote Duitse bondskanseliers, met onder meer namen als Konrad Adenauer, Willy Brandt en haar leermeester Helmut Kohl. Daarnaast was ze ook de eerste bondskanselier van het eengemaakte Duitsland die in het communistische Oost-Duitsland opgroeide.

Haar beslissing om tijdens de vluchtelingencrisis de deuren te openen maakte haar een controversiële figuur. Tegenstanders hekelden haar 'Wir schaffen das' als naïef en gevaarlijk, terwijl haar medestanders haar moed bewonderden om tegen het populisme in te gaan. Het is nog te vroeg om te weten hoe de geschiedenis over Angela Merkel zal oordelen, maar feit is dat ze een politieke kolos was aan het begin van de 21e eeuw.

Opvolgingsstrijd barst al los

Het aanstaande vertrek van Merkel liet binnen haar partij meteen een strijd losbarsten om haar op termijn niet alleen als partijleider, maar ook als bondskanselier te kunnen opvolgen. Merkel zei namelijk altijd zelf dat zowel het voorzitterschap als de functie van bondskanselier door dezelfde persoon kan worden gedragen.

Volgens het persbureau Reuters zou alvast voormalig CDU-parlementslid Friedrich Merz zijn kandidatuur indienen om Merkel op te volgen. Merz was tussen 2000 en 2002 nog CDU/CSU-fractieleider in het Duitse parlement, maar werd toen door Merkel zonder al te veel plichtplegingen aan de kant geschoven. Sindsdien werd hij gezien als een van haar tegenstanders binnen de CDU. De afgelopen jaren had hij zich teruggetrokken uit de politiek.

Ook Jens Spahn (minister van Volksgezondheid en openlijk criticus van Merkels migratiebeleid), Ralph Brinkhaus (CDU-fractieleider in de Bundestag) en CDU-partijsecretaris Annegret Kramp-Karrenbauer behoren volgens De Standaard tot de kanshebbers om Merkel op te volgen. Tijdens haar persconferentie maakte Merkel meteen duidelijk dat ze geen enkele kandidaat om haar op te volgen, actief zal ondersteunen.

Merkel bij haar verkiezing tot CDU-partijvoorzitter in 2000 / (c) Reuters