Armando Iannucci: "De feiten zijn zo krankzinnig dat het vanzelf grappig wordt"
Armando Iannucci: "De historische feiten zijn zo absurd en krankzinnig dat het bijna vanzelf grappig wordt. ‘The Death of Stalin' is dan ook een ander soort komedie. Het is een komedie vol hysterie en paranoia. Er zit een farce in, maar het is een dodelijke farce. De film is gebaseerd op een Frans stripverhaal en toen ik dat las, wist ik instinctief hoe ik het moest aanpakken. Tegelijk was ik me er goed van bewust dat ik op een slappe koord zou lopen. Ik zou het juiste evenwicht moeten vinden tussen humor en gruwel. Daarom was het ook belangrijk dat we vasthielden aan de historische waarheid."
Vertrouwde je op de schrijvers van het stripverhaal of heb je nog bijkomende research verricht?
"Ik heb nog veel gelezen en onderzocht. We zijn naar Moskou geweest, we hebben allerlei mensen gevraagd hoe het was om op te groeien onder het bewind van Stalin en hoe mensen zich gedroegen. Al die informatie en details hebben we aan het script toegevoegd. Alle dialogen zijn uiteraard ook van mij en mijn medeschrijvers, we hebben hier en daar wat geschoven met de volgorde van de gebeurtenissen en we hebben bepaalde personages compacter gemaakt. ‘The Death of Stalin' is geen documentaire. Maar mijn buikgevoel zei me dat de film zou werken als hij de indruk kon wekken dat het allemaal echt gebeurd is."
Naar het schijnt bestonden er ten tijde van Stalin verboden boekjes met grappen over de dictator en zijn politici. Heb je die gebruikt?
"Ik heb een verzameling van die grappen gelezen maar ze waren niet echt bruikbaar. Het waren extreem donkere moppen, over verkrachting en marteling en executies. Vreselijke onderwerpen. Maar de mensen hadden het nodig om ermee te lachen, ook al waagden ze er hun leven mee. Als de autoriteiten zo'n boekje vonden in jouw bezit werd je gegarandeerd terechtgesteld."
Foto Outnow.ch
Hebben Russen ook van nature zo'n bizar gevoel voor humor?
«Russische verhalen hebben vaak een onverwacht geestige ondertoon. Zelfs de boeken van iemand als Dostojevski. Vaak gaat het over de confrontatie tussen de kleine mens en het grote mechanisme van de overheid, orde en gezag. Over het nietige individu dat verpletterd wordt door de grote staatsmachine.»
Wat opvalt in de film: de acteurs spreken met allemaal verschillende Engelstalige accenten.
"Het was uit den boze om de acteurs met een Russisch accent te laten spreken. Ik wou niet dat de film onnatuurlijk zou lijken. Hij moest zo dicht mogelijk bij het publiek staan. Als je met een Russisch accent werkt, is de vraag ook welk Russisch accent. Dit verhaal speelt zich af ten tijde van de Sovjet-Unie, een verzameling van staten. Veel van die politici waren niet eens Russisch. Stalin kwam uit Georgië, Chroesjtsjov kwam uit Oekraïne. In het Kremlin liepen mensen uit allerlei regio's en met allerlei accenten rond. Vandaar het idee om dat over te zetten naar het Engels. Bovendien wou ik werken met snelle dialogen, en als acteurs ook nog eens op hun accent moeten letten, is dat enkel een extra horde die ze moeten nemen. Het zou niet spontaan lijken. Een van de aardigste dingen die de Russische journalisten tegen me zeiden, was trouwens ‘Bedankt dat je geen Russische accenten gebruikt hebt.' Ze hebben er een hekel aan!"
Foto Outnow.ch
De dialogen zijn bijzonder snedig, een echt handelsmerk van jouw werk. Hoe heb je dat talent ontwikkeld?
"Ik wil die eer niet opstrijken. Ik werk altijd samen met andere schrijvers, David Schneider en Ian Martin. Ik ken hen al heel lang. De dialogen moesten grappig zijn en toch spontaan aanvoelen, en dat krijg je pas voor elkaar als je samenwerkt als team. Iemand komt met een goeie zin op de proppen, iemand anders voegt er iets aan toe, de derde schaaft er nog een beetje aan. De dialogen zijn dus niet het werk van één persoon. Daar hou ik van, want het geeft het gevoel dat er verschillende stemmen aan het woord zijn. Iedereen heeft zijn eigen stijl en je weet dat je medeschrijvers ideeën zullen hebben die nooit bij jou zouden opkomen."
Maken de acteurs ook deel uit van dat proces?
"Voor een deel. We repeteren op voorhand met de acteurs. We hebben lang aan het script gewerkt. Vijf of zes maanden hebben we gesleuteld tot we de dialogen perfect juist hadden. Daarna komt het erop aan om de indruk te geven dat het geen dialogen zijn die op papier staan. De acteurs kunnen ons daarbij helpen. Soms is een zin grappig omdat de woorden in die specifieke volgorde staan en dan moeten ze zich daaraan houden. Maar soms maakt de reactie van de acteur het verschil en dan mag hij de woorden zeggen zoals hij het goed vindt. Beetje bij beetje hebben we zo de goeie mix gevonden."
Foto R.V.
Ruben Nollet