Asterix, een hele geschiedenis

In de aanloop naar het 36ste album van Asterix, dat op 22 oktober verschijnt, bieden we een inkijk in het wondere universum van de gallische stripheld. In deze derde episode bespreken we de rol van de geschiedenis in de reeks. Spelen met geschiedenis is een krachtig humoristisch wapen van Asterix. En ook al waren Uderzo en Goscinny allesbehalve Gallië-specialisten, ze hadden het meer dan eens bij het rechte eind. Metro scheidt het kaf van het koren.

Tussen Dijon en Auxerre vind je de naam Alesia zowel op gevels van scholen als van toeristische diensten. De Gallische nederzetting viel ten prooi aan de Romeinse invasie in 52 v.C. Het is hier dat Vercingetorix, nadat hij de Gallische stammen had verenigd, uiteindelijk de wapens neerlegde aan de voeten van Caesar. Vandaag leent Alesia ook zijn naam aan het MuséoParc, aan de rand van het dorp Alise-Sainte-Reine. Archeologen blijven er zoeken naar de roots van de Gallische beschaving en legden de sporen bloot van een oude Gallo-Romeinse stad. Kenners hebben zich trouwens geamuseerd met het analyseren van de albums van onze geliefde serie, om te kijken wat er nu juist en fout is in de beschrijvingen van de Galliërs.

Nog tot 30 november confronteert de tentoonstelling 'Asterix en Alesia, van mythe naar werkelijkheid' de stripheld met de recentste archeologische ontdekkingen. “Ik denk dat Uderzo en Goscinny zich heel goed hebben gedocumenteerd”, zegt Mathilde Le Piolot-Ville, medecurator van de expo in het MuséoParc. “Heel wat kleine details zijn correct, maar vaak op basis van kennis uit de jaren '50”, de periode waarin onze held met de gevleugelde helm geboren werd. In schoolboeken uit begin 20ste eeuw staat trouwens al een krijger met zo'n hoofddeksel afgebeeld. Maar archeologen hebben nooit een exemplaar gevonden. Gehoornde dierenkophelmen hadden vaak kaakbeschermers, die wat weg hadden van vleugels. Maar die wetenschappelijke dwalingen kunnen we de auteurs moeilijk kwalijk nemen. En ze doen absoluut niets af aan de kwaliteit van hun strips, die aan de basis liggen van heel wat geschiedkundige en archeologische roepingen.

Vercingetorix, een verenigende held

Vercingetorix werd geboren in de huidige Auvergne (in Gergovia, waar een strijd woedde waar ook Nestorix bij was, zoals hij zo graag herhaalt). Hij slaagde erin de verschillende stammen te verenigen om weerstand te bieden tegen de Romeinse vijand. Wat zijn bekende ijzeren schild betreft – de titel van het 11^de Asterix-album- “dat hebben we nooit gevonden”, verzekert Mathilde Le Piolot-Ville. “De enige verwijzingen naar de krijger zijn trouwens die van Caesar in zijn beroemde ‘De Bello Gallico' (Commentaren op de gebeurtenissen in Gallië). En zijn gezicht kennen we alleen van de afbeeldingen op meerdere muntstukken. Uderzo en Goscinny zetten de mythe van Vercingetorix dan ook gretig naar hun hand, vanaf de eerste vakjes in ‘Asterix de Galliër'. Daarin laat hij zijn zware wapens vallen aan, of liever, op de voeten van Caesar, die het uitschreeuwt van de pijn. De auteurs zetten zo maar al te graag de man die Frankrijk… pardon, Gallië, veroverde in de zeik.

Een dorp op z'n Frans

In het Gallische dorp van Asterix tekende Uderzo huisjes met diverse vormen (rond, vierkant…), in lijn met de educatieve affiches. “Alleen waren de woningen in die tijd eerder rechthoekig, vertelt archeoloog Claude Grapin in onze tentoonstelling.” Andere elementen uit de strip zijn dan wel weer waarheidsgetrouw. Zo zijn rond het oppidum van Alesia Romeinse kampen teruggevonden. Een sprekende gelijkenis met het Gallische dorp dat omringd is door Petibonum, Babaorum, Laudanum en Aquarium.

De geestelijke vaders van Asterix beschreven een echte samenleving, die gebaseerd was op tradities. Ook daar kunnen we uitgebreid inzoomen op heel wat thema's, zoals het feit dat stamhoofd Abraracourcix wordt rondgedragen op een schild. “Dat klopt niet”, zegt Mathilde Le Piolot-Ville. “Volgens specialisten gaat het om een Merovingisch gebruik, uit de tijd van Clovis om precies te zijn.” Ook dit beeld komt recht uit de geschiedenisboeken die Uderzo en Goscinny lazen op de lagere school. En hoewel de Galliërs liever gekweekte varkens aten dan everzwijnen, droegen ze wel degelijk een broek. De delicate strepen van Obelix zouden trouwens sterk lijken op de ruitjes van de authentieke kledij uit die tijd. Ook daar hadden de auteurs het dus bij het rechte eind. Gelukkig voor ons lieten ze nooit een kans liggen om al die details een humoristische toets te geven.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

De kunst van het anachronisme

Goscinny en Uderzo amuseerden zich meer dan eens met vroegtijdige allusies op de Franse en wereldgeschiedenis. Die leuke finesses zorgen ervoor dat je de albums op verschillende niveaus kan lezen. Voorbeelden? In ‘De Grote Oversteek' probeert Asterix de aandacht te trekken van een schip dat Obelix en hem kan evacueren van het vreemde, nieuwe continent waarop ze gestrand zijn. Net als het Vrijheidsbeeld, dat plechtig werd ingehuldigd in New York in 1886, zwaait hij met een fakkel en houdt hij een perkament in de hand.

Nicolas Naizy

@NNaizy

(foto David Darrault)