"De Amerikanen maken zich ook zorgen"

"Als je met Amerikanen praat, duurt het nog geen tien minuten voordat het gaat over de verkiezingen. Van buitenlanders willen ze altijd weten hoe ze erover denken. Ze vragen zich af hoe de wereld naar het spektakel kijkt, want ze willen als land graag gezien worden."

Wat heel wat buitenlanders zich afvragen: hoe is het zover kunnen komen dat iemand die zoveel mensen schoffeert het tot presidentskandidaat kan schoppen?

Bart Deelen: "Trump verenigt een aantal trends die al langer spelen. Zo maakte president George W. Bush er een erezaak van om politiek te voeren op basis van instinct en emoties. Zijn sterkte was om beslissingen te nemen vanuit het buikgevoel en niet door urenlang dossiers te bestuderen. Daar houden Amerikanen van. Ze willen niet per se de slimste president, maar wel een met wie ze een pint zouden gaan pakken. Bush speelde dat al goed uit, maar legde ook de fundamenten voor het idee dat feiten geen feiten zijn. Zo was de Irakoorlog gebaseerd op feiten die niet bleken te kloppen. Daarnaast heeft Sarah Palin een belangrijke rol gespeeld, als running mate van John McCain in 2008. Zij was de eerste politicus die passie opwekte door beledigingen en beweringen die helemaal niet klopten. Trump is een showman die goed op die trends wist in te spelen."

Inhoudelijk heeft Trump kunnen teren op de mislukkingen van voorgangers.

"Heel wat Republikeinen waren teleurgesteld door Bush. Bij zijn aftreden was de economie een puinhoop en hij wist minder conservatieve ideeën te realiseren dan verhoopt. Rond veel Republikeinse axioma's had hij gefaald: een budget in evenwicht, restricties op abortus en homohuwelijken, een terughoudend buitenlands beleid, het aanpakken van illegale immigratie... Daar kon Palin op teren. Zij stelde dat politici van het establishment niet te vertrouwen zijn. Er moesten nieuwe, puur conservatieve politiekers komen die geen deals sluiten met de Democraten. Maar ook die slaagden er niet in om Obama veel stokken tussen de wielen te steken. Daardoor leeft er bij de kiezer nu het idee dat geen enkele politicus te vertrouwen is."

Zien Amerikanen daardoor Tump door de vingers?

"Hij wist heel wat traditionele regels van het campagne onderuit te halen omdat hij juist geen traditionele politicus is. Als miljardair had hij bijvoorbeeld moeten laten zien dat hij ook een gewone man is om de afgedankte staalwerker in pakweg Pennsylvania te kunnen overtuigen. Mitt Romney, ook een miljardair, werd daarom bij zijn campagne vier jaar geleden telkens in een jeans gestoken. Trump draagt enkel nette kostuums, maar toch slaagt hij erin om mensen in hun sneakers en T-shirts te enthousiasmeren. Hij kwam daarmee weg, in de voorverkiezingen dan toch. Nu moet hij Democraten of onbesliste kiezers overtuigen en daarbij gelden andere regels. Bovendien lijken de limieten van het toelaatbare bereikt te zijn. Hij voert niet alleen oorlog tegen Clinton, maar ook tegen zijn eigen partij, de media, de vrouwen..."

Deze campagne is de meest laag-bij-de-grondse race naar het Witte Huis van de moderne tijden, schrijft u. Blijven de Amerikanen dat pikken?

"Ze maken zich er ook zorgen over. Als je enkele jaren terug kijkt, verbaast het niet dat het zo ver is kunnen komen. Palin effende zeker het pad, Obama zegt het zelf. Obama was volgens haar een moslim die geboren was in Kenia en ging in zijn jeugd om met terroristen. Toen hij de nucleaire deal met Iran had gesloten waren er Republikeinse politici die zeiden dat hij zo joden naar de gasovens voerde. En toen hij zijn State of the Union gaf, riep iemand van het congres dat hij een leugenaar was. Dat was allemaal voor Trump op het toneel verscheen. Het verschil is dat hij geen grenzen heeft en dat niemand hem duidelijk kan maken dat hij erover gaat. Ik denk wel dat hij heel goed weet wat er leeft bij zijn achterban. In de voorverkiezingen heeft hij al zijn tegenkandidaten een voor een afgemaakt met een adjectief als ‘Lyin Ted', ‘Little Marco', ‘Low Energy Jeb'. Nu probeert hij met ‘Crooked Hillary' in te spelen op het feit dat Hillary niet te vertrouwen is en verwijst hij naar de schandalen rond de Clintons. Hij doet dat op meesterlijke wijze."

Uit de geschiedenis blijkt dat de kandidaat gekozen wordt die de tegenpool is van de huidige president. Hoe vertaalt zich dat naar de huidige campagne?

"Na acht jaar Obama hebben mensen nood aan meer daadkracht. Hij heeft de neiging om alles gedetailleerd uit te leggen met alle nuances. Initieel geeft dat meer voordeel aan Trump, maar hij gaat er dan waarschijnlijk te ver in."

Maakt hij kans om te winnen?

"Clinton is een betere kandidaat in de klassieke zin van het woord. Ze laat zich niet afleiden, maar is ook beter in campagne voeren. Ze weet heel wat vrijwilligers te mobiliseren en mensen naar de stembus te lokken. Obama was daar fenomenaal in. Hij kon - vaak voor dat de mensen dat zelf beseften - met duidelijke argumenten zeggen waarom iemand een potentiële Obama-kiezer was. Hij maakte gebruik van de meest innovatieve technologie om individuele kiezers aan te spreken en Clinton kan die nu ook gebruiken. Trump heeft heel wat minder ervaring en wil bovendien geen advies aannemen of zich voorbereiden. Het grootste voordeel voor Clinton is dat Trump zichzelf zo in de nesten werkt. Maar de kandidaten worden met verschillende maatstaven beoordeeld. Tijdens de debatten zuchtte Trump voortdurend en achtervolgde hij Clinton als een roofdier. Normaal gezien is dat alleen al voldoende om door de mand te vallen, maar hij komt daarmee weg omdat hij Trump is. Als Hillary hetzelfde had gedaan, zou ze worden afgemaakt. We zitten echt met een dubbele standaard"

Gaan er in de laatste dagen nog lijken uit de kast vallen?

"Ik denk het niet. De onthullingen over Clinton doen haar natuurlijk geen goed, maar Trump overschaduwt alles. Hij blijft haar cadeaus geven. De Clintons zijn de voorbije dertig jaar al geanalyseerd. Critici zullen nu niet meer overtuigd worden en diehardfans zullen ook niet op andere gedachten gebracht worden."

De macht van de president is minder groot dan we denken. Trump heeft allerlei gewaagde plannen, zoals een muur bouwen aan de grens met Mexico en de afschaffing van Obamacare. Maar die zal hij niet kunnen waarmaken volgens u. Zou het dan toch meevallen met Trump als president?

"Na al die beloftes zijn de verwachtingen van de achterban van Trump torenhoog. Hij kan zich het niet permitteren om al die plannen niet waar te maken, maar hij zou op verzet stoten van zijn partij en het hooggerechtshof. Daarbij zou Trump vaak aan het kortste eind trekken. De soep zal niet zo heet gegeten worden als hij wordt opgediend, maar zal wel nog steeds heel warm zijn.

Heleen De Bisschop