Dit betekent feminisme écht

"Feministen zijn extreem, haten mannen én hebben haar onder hun oksels." Wellicht heb je een van deze uitspraken al eens gehoord of zelf gebruikt in een gesprek over feminisme. Newsflash: het zijn niets meer en niets minder dan stereotypen. Alle vrouwen hebben namelijk de superkracht om, als ze dat willen, haar onder hun oksels te laten groeien...

Dat laatste was voor sommigen misschien een schokkende ontdekking. Maar goed, wat betekent feminisme dan wel? Enkele zaken op een rijtje.

Wie heeft dat in godsnaam bedacht?

Feminisme kijkt kritisch naar ongelijke (machts)verhoudingen tussen man en vrouw en streeft naar gelijke rechten. Simpel, denk je misschien, zijn we al klaar met de les? Even volhouden. Eén algemene definitie geven van feminisme is namelijk heel moeilijk. Over een iets zijn experten het wel eens: we spreken beter van meerdere 'feminismes'. Meerdere, hoezo? Om dat te begrijpen, kan het helpen een korte duik te nemen in de geschiedenis.

In het westen vormen drie 'golven' de basis voor het feminisme vandaag. De eerste feministische golf vond plaats aan het einde van de negentiende eeuw. Toen streden mensen samen voor de rechten van de vrouw, meer bepaald het stemrecht. In België mogen vrouwen stemmen sinds 1948. Hoera! Misschien lijkt dat voor jou een eeuwigheid, toch is het dat niet. Vraag maar eens na bij je grootouders.

Allemaal goed en wel, maar wie is daarmee begonnen? Het boek 'A Vindication of the Rights of Women' van Mary Wollstonecraft wordt door sommigen gezien als de 'bijbel' van het feminisme. Dat boek kwam al op de markt in 1792. Ook vandaag zijn bepaalde zaken in het werk van Wollstonecraft nog relevant. De pay gap - bedrag dat vrouwen voor eenzelfde job minder betaald krijgen - kennen we bijvoorbeeld nog steeds, ook in ons land. Volgens Statbel verdient een vrouw in België gemiddeld 6% minder per uur dan een man.

Seksuele vrijheid voor jou en mij 

Zoals gezegd bespreekt feminisme gelijke rechten voor iedereen - een héél ruim begrip, dus. Daaruit ontstonden er tijdens de tweede golf, vanaf de jaren zestig, verschillende zijtakken van de vrouwenbeweging. Die hadden elk hun eigen accent: de één was radicaal, de ander liberaal of nog een ander cultureel.

Naast juridische en politieke rechten, ging de beweging ook voor een mentaliteitsverandering. Zo verkondigde ze dat gender een sociale constructie is die vrouwen meer onderdrukt dan mannen. Daarnaast vond het feminisme het ook tijd voor seksuele vrijheid. De voortrekster van dat laatste was de verpleegster Margaret Sanger. Zij zag hoe vrouwen ongewild zwanger werden en zorgde ervoor dat spreken over de anticonceptiepil iets normaals werd. Ze stierf in 1966, zes jaar nadat de eerste anticonceptiepil op de markt verscheen. Een jaar later was de pil er ook in ons land.

Verder kwam tijdens deze golf ook meer solidariteit voor minderheidsgroepen zoals etnische minderheden, holebi's en mensen met een beperking. Hierbij kwam de term 'Black Feminism' piepen, dat het vaak genegeerde onderwerp racisme ook onder de loep legt. Ook 'intersectionaliteit' werd heel belangrijk - alweer een hele mond vol. Dat begrip wijst erop dat mensen rekening moeten houden met de verschillende lagen van onderdrukking.  Het is dus belangrijk te begrijpen dat mensen discriminatie ervaren door hun gender, maar ook door hun seksualiteit, leeftijd, beperking, etniciteit, klasse en status. Zo ervaart een lesbische zwarte vrouw bijvoorbeeld meer onderdrukking dan een heteroseksuele witte vrouw.

Man, man, man

Voor wie het nog niet wist: niet alleen vrouwen kunnen zich een feminist noemen. Mannen mee aan boord - dat gebeurde tijdens de derde golf.  Een bekende mannelijke feminist is Michael Kimmel. In (onderstaande) TED Talk legt hij uit waarom "feminisme het voor mannen mogelijk maakt om vrij te zijn."

Vanaf de jaren negentig lijken de hoogdagen van het collectief activisme voorbij. De beweging kent geen eenduidige gemeenschappelijke kenmerken meer, behalve een afkeer voor de tweede golf van feminisme omdat die een te nauwe definitie zou hebben. Mensen hebben aandacht voor veel verschillende onderwerpen en willen zelf een individuele invulling geven aan het 'feminist' zijn.

En, nu je dit alles weet: ben jij een feminist? 

Nog geen clearcut antwoord klaar of ben je net geprikkeld om je verder te verdiepen in de wondere wereld van het feminisme? Goed nieuws: er zijn ook échte experten die dit onderwerp omtoverden tot hapklaar leesvoer.