Jane Goodall: "Ik vind een zoo geen noodzakelijk kwaad"

De Britse biologe werd wereldberoemd door haar onderzoek naar chimpansees maar houdt zich met haar Jane Goodall Institute ook bezig met natuurbescherming over het algemeen. Het educatieve programma ‘Roots & Shoots', dat kinderen en jongeren uit de vier windstreken betrekt bij het milieu en humanitaire kwesties, is daar een voorbeeld van.

Op haar 84ste is Dr. Goodall nog steeds onvermoeibaar en blijft ze haar horizon verbreden. Zo stelde ze op het festival van Cannes ‘The Wild Immersion' voor, een reeks korte Virtual Reality-films die de kijker midden in de natuur plaatsen. Wie ze wil zien, kan in juni naar het Forum des Images in Parijs (www.forumdesimages.fr) maar het is de bedoeling dat het programma zich in de nabije toekomst over de hele wereld verspreidt.

Dr. Jane Goodall: "Ik vind het geweldig dat mensen die waarschijnlijk nooit een reis naar Afrika of Australië zullen maken de natuur kunnen zien zoals ze is. De ervaring die je krijgt als je zo'n VR-bril en hoofdtelefoon opzet, gaat veel verder en dieper dan als je naar tv kijkt. Ik geniet ervan om de gezichten te observeren van de mensen die naar de films kijken. Ze worden volledig opgeslorpt door de wereld waarin ze belanden. Zeker kinderen."

Wat kunnen die films teweegbrengen volgens u?

"Ik hoop dat ze de mensen bijbrengen hoe wonderlijk de natuur is en de kijker zin geeft om zijn steentje bij te dragen bij de bescherming van die natuur. Het plan is om ook films te maken die tonen hoezeer de dieren bedreigd worden. Als we niet ingrijpen, ziet het er niet goed uit, voor die diersoorten en uiteindelijk ook voor onszelf."

Kan zo'n film een soort alternatief worden voor een gewone dierentuin of is een zoo een noodzakelijk kwaad?

“Ik vind een zoo geen noodzakelijk kwaad. Bepaalde dierentuinen spelen een belangrijke rol in de band tussen mens en natuur. Zo'n VR-film is wel indrukwekkend en uniek, maar het is niet hetzelfde als in de ogen van een echt dier kijken, zijn geur opsnuiven. In een zoo maak je een ander soort connectie met de dierenwereld. Veel mensen hebben me al verteld dat ze een gorilla of een chimpansee of een ander dier in de ogen keken en er plots van overtuigd waren dat ze alles moesten in het werk stellen om die dieren te helpen.”

Foto / Frame X Frame Films

Wat is uw definitie van een goeie zoo?

“Een goeie zoo heeft geen olifanten, orka's, wolven of andere diersoorten die in het wild grote afstanden afleggen. De dieren moeten sowieso voldoende ruimte krijgen en een gepaste omgeving. Het is ook belangrijk dat hun dagelijks leven rijk en gevarieerd is, zodat ze niet omvervallen van de verveling. De beste dierentuinen zetten bovendien in op natuurbescherming, onderzoek, sensibilisering en educatie.”

U bent einde jaren 50 zonder specifieke opleiding of diploma naar Afrika getrokken om dieren te bestuderen. Zag u dat als een voordeel of een hinderpaal?

“Als een voordeel. Je moet weten dat in die tijd de wetenschappers over het algemeen en de biologen in het bijzonder heel arrogant waren. Ze gingen ervan uit dat enkel mensen een persoonlijkheid hadden, emoties voelden, slim genoeg waren om werkinstrumenten te bouwen of in staat waren tot logisch redeneren. Omdat ik die academische studies nooit gevolgd had, was ik niet besmet door die zelfingenomen denkwijze. Iedereen die ooit een huisdier heeft gehad, weet dat die wetenschappelijke visie niet klopt. Ik was al 23 toen ik voor het eerst naar Afrika ging en mijn moeder had me geleerd om op te komen voor mijn overtuiging. Ik had dus geen schrik om koppig mijn eigen weg te gaan, ook al had ik weinig ervaring. Later heb ik mijn doctoraat trouwens toch behaald, op mijn manier.”

Hebt u door dat gebrek aan opleiding ook fouten gemaakt?

"Niet echt. Er zijn natuurlijk wel inzichten bijgekomen. Vandaag zouden we chimpansees in het wild bijvoorbeeld geen bananen meer geven om hun vertrouwen te winnen omdat we nu weten dat er een negatieve kant aan vasthangt. Je creëert namelijk conflictsituaties die echt uit de hand kunnen lopen. Toen we begonnen, vonden alle grote biologen echter dat we goed bezig waren. Ik ben zo ook veel sneller aanvaard door die chimpansee-gemeenschap zodat ik hun gedrag kon bestuderen en filmen."

Is de situatie voor wilde dieren in Afrika positief geëvolueerd in de voorbije 60 jaar?

"Onze kennis over die dieren is enorm gegroeid en er gebeurt nu veel meer onderzoek. Tegelijk moet ik tot mijn grote spijt vaststellen dat de natuurparken steeds meer bedreigd worden, en niet alleen in Afrika. De bevolkingsgroei, de economische ontwikkeling, de corruptie, al die elementen ondergraven ons werk. We zijn ons veel meer bewust van de problemen en de uitdagingen, maar het leidt jammer genoeg niet altijd naar de juiste actie."

U hebt uw leven gewijd aan chimpansees. Denkt u dat zij uw gedrag beïnvloed hebben?

(lacht) "Ik denk dat ik door mijn werk zeker op een andere manier naar mensen kijk. Ik vertrek straks naar Zweden en als ik weer eens zit te wachten op een luchthaven hou ik ervan om de andere reizigers te observeren. Hoe we elkaar begroeten en afscheid nemen, hoe sommige moeders weten hoe ze krijsende kinderen moeten aanpakken terwijl andere er een zootje van maken, hoe kinderen ruzie maken, ik vind het heerlijk om dat allemaal in de gaten te houden. En dan kan ik enkel concluderen dat we heel weinig verschillen van chimpansees. We zijn allebei evengoed in staat tot geweld en oorlog als mededogen en liefde."