Kunnen mensen beter werpen dan dieren?

De mens is een ongelofelijke soort op zich. Wij hebben een hele resem complexe talen uitgevonden, we creëerden vuur, het wiel, huizen,computers, ruimtevaart... Maar regelmatige worden we op sommige vlakken afgetroefd door dieren. Gorilla's zijn sterker dan ons, chimpansees kunnen beter in bomen klimmen en heel wat dieren zijn sneller dan mensen.

Maar toch heeft de mens een uniek talent dat dieren niet bezitten. Het vermogen om dingen accuraat te gooien. Gooien is ingeburgerd in het dagelijkse leven. Een fles water gooien naar een dorstige vriend of een balletje gooien is niet vreemd voor ons. Maar wij zijn de enige soort die dit echt accuraat kunnen.

In 1975 kwam PJ Darlington  van The Harvard University's Museum of Comparative Zoology al tot de conclusie dat accuraat werpen een menselijke karaktertrek is. Hij observeerde wilde chimpansees en nam 44 worpen waar. Slecht 5 worpen waren succesvol en die waren altijd binnen een afstand van twee meter. Als je dit vergelijkt met mensen is dat niet indrukwekkend. Een geoefend man kan serieuze schade aanrichten als hij een steen vanop dertig meter gooit.

Nauwkeurig werpen is iets dat een mens kan aanleren. Dat blijkt uit darts. Om een pijltje te gooien, moet je rekening houden met de positie van het pijltje, de snelheid, de richting van de beweging en het moment waarop je het pijltje loslaat. Terwijl een amateur wel in de buurt kan gooien van zijn beoogde doelwit, kan een geoefende darter zijn pijltjes exact op dezelfde plek werpen. Uit een studie blijkt dat geoefende darters efficiëntere werppatronen hebben en minder fouten maken bij het loslaten.

De mens kan accuraat leren gooien, maar de beweging om te gooien moeten we niet aanleren. Bij Japanse makaken is dit anders. Enkele jaren geleden observeerden wetenschappers van de Universiteit van Kyoto het werpgedrag van tien verschillende groepen makaken op zes verschillende locaties. Bij één groep makaken zagen ze 83 worpen, bij twee andere groepen zagen ze 2 worpen en bij de overige groepen zagen ze geen enkele worp. De worpen waren een vorm van communicatie. De stenen werden gegooid tijdens momenten van agressie in de troep of wanneer ze verstoord werden door de buitenwereld. Deze groep zat vlakbij een militair vliegveld dus regelmatig vloog er een straaljager over, waarna de apen met stenen gooiden. Dit onderzoek bewijst dat makaken wel in staat zijn om een worp uit te voeren, maar dat objecten gooien iets cultureels is. De wetenschappers vonden geen enkel bewijs dat de worpen gericht waren.

Maar waarom hebben mensen dit talent verworven? Sowieso dat het onze verre voorouders hielp om een maaltijd te veroveren en dat het niet mogelijk was geweest als we geen beweegbaar bekken of roterende arm hadden. Misschien was werpen een communicatiemiddel zoals bij de Japanse makaken. Daarom dat sommige wetenschappers argumenteren dat de kunst om accuraat te werpen een voorbode was voor cognitieve vooruitgang zoals muziek en taal. Want werpen vereist ook een psychologische verfijning.

Om de evolutie van werpen beter te begrijpen, wou psycholoog Justin Wood of hij de anatomische vereisten (hardware) kon onderscheiden van de mentale kracht (software) die achter een worp zit.Daarvoor onderzocht hij een groep resusmakaken. Wood maakte de bewegingen van een worp zonder iets te werpen naar de apen en keek nadien naar hun reactie. 85% van de makaken liep weg wanneer de onderzoeker een worp imiteerde. Er was veel minder reactie als de baan en de snelheid van de worp minder bedreigend waren. Als er bovenhands werd geworpen met niets of een zacht stukje eten dan was er helemaal geen reactie. Hieruit blijkt dat, desondanks dat makaken zelf niet accuraat kunnen werpen, ze wel een inschatting kunnen maken van een worp. Dat suggereert ook dat de mentale capaciteit om accuraat te werpen al aanwezig was in onze aapachtige voorouders, al konden onze voorouders pas accuraat werpen in de mensachtig evolutiefase.

Vrouwen kunnen trouwens net zo goed gooien als mannen, al gooien ze een beetje trager. In 2011 vergeleek Kevin Lorson bovenhandse worpen tussen mannen en vrouwen in drie leeftijdscategorieën: 14 tot 17, 18 tot 25 en 35 tot 55. In de twee jongste groepen was er wel een verschil maar die verschillen waren verdwenen in de oudste categorie.

Ondanks dat we beter zijn, zitten apen niet stil op het vlak van gooien. Santino, een aap in een Zweedse zoo, verzamelt elke dag steentjes en schijven om die dan naar bezoekers te gooien. Gelukkig kan hij niet accuraat gooien.