Lapland: In the middle of snowhere
Lapland is een bijzondere streek. Op weinig plaatsen in Europa vind je zo'n grote onbewoonde oppervlakte en zoveel ongerepte natuur, terwijl je omgeven wordt door een ongelooflijk rustgevende stilte. De stilte van een met sneeuw bedekte wildernis.
Fins Lapland ligt op meer dan 2.000 kilometer van Brussel. Het is de meest noordelijke regio van de Europese Unie, en dat merk je aan alles. Op onze reis verkennen we twee dorpjes: Pyhä en Salla. Dat eerste is een skigebied midden in een natuurpark, het tweede is een uiterst afgelegen dorpje vlakbij de Russische grens.
We leren Pyhä kennen tijdens een wandeling op sneeuwschoenen. Bij temperaturen ver onder het vriespunt speelt het leven in Lapland zich nog steeds voor een groot deel in de buitenlucht af. Terwijl u en ik op een gemiddelde koude dag de verplaatsingen doorgaans proberen te beperken tot een wandeling naar de bakker, twee straten verder, trekken de Lappen hun sneeuwschoenen aan.
Het nationaal park Pyhä-Luosto wordt in tweeën gesneden door een 35 kilometer lange heuvelrug, een restant van een 2.000 miljoen jaar oude bergketen. Het is heerlijk –en vermoeiend- wandelen met de sneeuwschoenen in de vallei. Hier en daar zien we rotsen met vreemdsoortige rimpels die veroorzaakt zijn door de golven van een oerzee, zoveel miljoenen jaren geleden. De zee is intussen al lang weg, maar de stilte is nog steeds alomtegenwoordig. Halfweg de wandeling komen we bij een bevroren waterval, een uniek natuurfenomeen. De buitenste laag van de waterval is bevroren, maar binnenin hoor je nog water stromen.
Adrenaline
Pyhä dompelt je onder in de rust van een verlaten sneeuwlandschap, maar evengoed val je ten prooi aan de gierende adrenaline van sneeuwscooters, snowboards of icekarts. Niet ver van de skipiste bevindt zich het familiebedrijf van Raimo en Sinikka Haikonen en hun drie zoons. Ze verhuren sneeuwscooters en hebben een eigen racebaan voor icekarting. Toni ‘The flying Finn' Haikonen, een van de zoons, is overigens een wereldberoemde snowmobile racer.
We nemen plaats in de ijskart. Het wordt een heroïsche race met veel schuivers en gewaagde inhaalmanoeuvres. Bovenal verbaast het ons echter hoe totaal verschillend maar toch verrassend intuïtief het besturen van een kart op ijs is. Iedereen glijdt na verloop van tijd als een volleerde racepiloot door de bochten, maar op het einde mag onze Finse reisbegeleidster de gouden medaille in ontvangst nemen.
Om de adrenaline niet al te veel tijd te geven ons lichaam te verlaten, begeven we ons meteen naar de ijswand even verderop. Wat volgt is een initiatie in ijsklimmen: met twee ijsbijlen in de hand en stijgijzers aan de voeten een ijswand beklimmen. De truc is om zo stabiel mogelijk op je voeten te staan en zo weinig mogelijk aan je armen te trekken. Makkelijker gezegd dan gedaan wanneer je de metalen pinnen van je stijgijzers met moeite een halve centimeter diep in het ijs krijgt, ondanks een woeste doodschop waar zelfs Marco Materazzi nog iets van kan leren. Na een kop warme thee bij het vuur trekken we uitgeput terug naar de cabine waar we logeren. Er is gelukkig niets wat een avondje sauna niet kan verhelpen.
De rit naar Salla is een belevenis op zich. Urenlang zie je alleen bomen en sneeuw, en dat bij het blauwige schemerlicht van de poolnacht. De zon kruipt in de winter immers slechts enkele centimeters boven de horizon en blijft daar moeizaam enkele uren hangen vooraleer ze het weer voor bekeken houdt.
«Ver van de bewoonde wereld», is wat het woordenboek te melden heeft bij het lemma ‘afgelegen'. Beter en korter zou gewoon zijn: «Salla». Of «In the middle of snowhere», zoals collega-journalist Sander het gevat verwoordt. Het grondgebied van de gemeente Salla is bijna 6000 km2, maar er leven slechts 3.700 mensen en 15.000 rendieren. Minder dan één persoon per vierkante kilometer. Het wekt dan ook weinig verbazing dat Lappen anders omgaan met afstand dan wij. Sommige kinderen rijden elke dag 80 kilometer met de bus naar school en dezelfde afstand terug naar huis.
IJszwemmen
Het is weinig verwonderlijk dat de Lappen zich beter staande houden in de Finse bossen dan de gemiddelde Vlaming. Vuur maken, zich oriënteren in de wilde natuur en overleven in geval van nood zijn even vanzelfsprekend als lezen, schrijven en tellen. Pauliina, onze reisbegeleidster, vertelt hoe ze regelmatig gaat ijszwemmen bij temperaturen tot -25°C. De tocht naar het meer waar ze die verfrissende duik neemt, is een achttal kilometer lang. En dan moet ze nog terug. Te voet.
Onze gids Timo vertelt ons dat een van zijn favoriete hobby's ijsvissen is. De vis die hij vangt, bereidt hij ter plaatse op een zelfgemaakt vuur. Er wordt sowieso veel gekookt met lokale producten. Waarom zou je voedsel invoeren als de natuur je zo rijkelijk bedient? We eten wilde gouden bessen, bergforel (lijkt erg op zalm) en zowat elk deel van een rendier (tong, hart, steak), bijna altijd klaargemaakt op een open vuur.
Timo legt ons nog uit dat Finse families hun vlees niet per stuk in de supermarkt kopen, maar vaak een volledig rendier kopen. Een heel rendier is ongeveer goed voor twintig maaltijden. Vaker schieten ze het dier gewoon zelf. Een groot deel van de mannen én vrouwen zijn fervente jagers. Dat neemt niet weg dat de Lappen die we tegenkomen, opvallend milieubewust zijn. De ongerepte natuur houden ze liefst zo ongerept mogelijk en dieren worden enkel gedood om op te eten.
De wijde natuur
In een rendierslee trekken we de wijde natuur in, op jacht naar noorderlicht. Noorderlicht of poollicht wordt veroorzaakt door zonne-uitbarstingen. Hoe dichter bij de polen, hoe beter waarneembaar. Om het kleurenspel te kunnen zien, moet het echter voldoende donker zijn en moet de hemel zo helder mogelijk zijn. Om op voorhand te weten of er iets te zien zal zijn, zijn er heuse noorderlichtvoorspellingen. De Frank Deboosere van het noorderlicht moet ons helaas teleurstellen: geen noorderlicht voor ons. De ongrijpbaarheid van het rode, groene of paarse schouwspel (je weet nooit welke kleur je te zien zal krijgen), is deel van de charme. Of dat maken we onszelf misschien wijs.
Om toch niet helemaal af te kicken van onze adrenalineverslaving, nemen we de volgende dag plaats op een sneeuwscooter, het meest gebruikte vervoermiddel in Salla. In een lange kolonne volgen we de gids. We mogen niet van het pad afwijken en al helemaal niet te snel gaan, de machines zijn dan ook erg krachtig. Een gezondheidswandeling wordt het allerminst. Tegen 30 km/u over een hobbelig en bochtig pad tussen de bomen sjezen voelt al snel aan als tegen 120 km/u door de bebouwde kom razen.
Datzelfde gevoel mogen we 's avonds nog eens ervaren wanneer we op huskysafari vertrekken. Tot onze grote verbazing is het de bedoeling dat we de slee zelf besturen, al blijken de honden meestal best wel hun plan te kunnen trekken. Het moeilijkst is om bergaf voldoende af te remmen en de slee onder controle te houden. De bospaadjes zijn erg steil en onze slee is een uit de kluiten gewassen gevaarte. Iedereen bereikt de finish gelukkig heelhuids en nadien krijgen we ons hoogsteigen huskyrijbewijs, een document dat we bij onze terugkeer in België helaas niet al te vaak nodig zullen hebben.
We sluiten de dag opnieuw af in de sauna, met een pintje in de hand. De Finnen hebben namelijk de gekke gewoonte om bier te drinken in de sauna. Om nog maar te zwijgen van de nog veel gekkere gewoonte om naakt door de sneeuw te gaan rollen tijdens diezelfde saunasessie. Kippis!
Door Jelle Mampaey