MOVIES. Carice Van Houten schittert in psychologische thriller 'Instinct': "Ik vind therapie heerlijk"
creëert ze die rollen voortaan zelf, samen met haar goeie vriendin Halina Reijn. Op het festival van Locarno vertelt ze ons alvast over hun eerste 'kindje': 'Instinct'.
Je staat op de generiek van ‘Instinct' als actrice en als producent. Wat heb je nog allemaal gedaan om de film gemaakt te krijgen?
Carice van Houten: «Ik heb geholpen met het scenario. Ik ben een enorme vragensteller. Ik ga niks voor de camera zeggen tot ik snap wat er op papier staat en tot ik het heb goedgekeurd. Het script heeft een aantal versies gehad. We zijn blijven doorzoeken tot het echt goed was. Ik was ook betrokken bij de thematiek en de casting en de mensen uitkiezen met wie we wilden werken.»
‘Instinct' begint met een scène waar jouw personage, Nicoline, in een cel zit en uitzinnig doet. Maar dan begrijp je dat het een oefening is met een militaire eenheid. Wat zegt die scène over haar?
«Het is een soort prelude op wat er zal komen. De scène toont op een symbolische manier dat ze ook een destructieve kant heeft, dat ze ergens pijn gedaan wil worden. Het gaat om een oefening in een veilige omgeving, maar toch. Daarnaast is de scène een mooi trucje van de filmmakers. Je denkt dat ze in een isoleercel zit maar eigenlijk heeft ze alles onder controle.»
Het is een heel delicaat verhaal. Wat vond je het moeilijkst om juist te krijgen?
«Moesten we Nicoline laten zien als een gewone vrouw bij wie je in de loop van het verhaal vermoedt dat ze een psychologische beschadiging in zich draagt? Of moesten we al van bij het begin een beschadigde vrouw tonen? Ik wilde haar niet te sympathiek maken, maar we moesten het publiek toch meekrijgen. Het gaat ook ver. Ze lijdt aan een zware emotionele verslaving, en dat is af en toe best ongemakkelijk om naar te kijken. Je vraagt je echt af wat haar bezielt, wat ze zichzelf aandoet. Dan is het de vraag hoe ver je daarin kunt meegaan, ook als acteur. Dat moest ik bij mezelf bekijken, en daarom is dit ook een persoonlijke film voor mij.»
Je vraagt je wel af hoe Nicoline ooit met die beschadiging een carrière als psycholoog heeft kunnen uitbouwen. Daar zijn zelfkennis en zelfbeheersing essentieel.
«Als je een beetje research doet, kom je er grappig genoeg al snel achter dat heel veel mensen die in de psychiatrie of als therapeut werken zelf ook niet al hun problemen onder controle hebben. Dat is ook juist zo mooi om te laten zien. Je kunt het niet controleren. Mensen zijn beesten. Je kunt niet alles intellectueel tackelen. Dat gaat blijkbaar gewoon niet.»
Ben je gaan praten met psychologen en therapeuten?
«Ja, maar er zijn zoveel verschillende vormen en smaken van therapie dat ik veel ruimte had om zelf een karakter te bouwen. Ik hoefde me niet strikt te houden aan wat therapeuten doen. Iedereen heeft een heel andere aanpak. Sommige therapeuten zeggen dat ze heel amicaal zijn met hun cliënten omdat ze op die manier snel een band smeden. Andere zeggen dat ze het net gescheiden en professioneel houden.»
‘Instinct' speelt zich af in een TBS-instelling, waar gedetineerden zitten die geheel of gedeeltelijk ontoerekeningsvatbaar zijn verklaard. Heb je zo'n instelling bezocht?
«Ja. Ik vond het eindeloos fascinerend en ook wel spannend. Ik herinner me vooral dat we op een gegeven moment een werkplaats binnenkwamen waar zowel cliënten als begeleiders rondlopen. En ik had geen idee wie wie was. Iemand van wie ik dacht dat hij waarschijnlijk elke avond naar zijn celletje moest, bleek een hulpverlener te zijn, en andersom. Ik kon er geen peil op trekken. Heel leuk om te zien. En het heeft ook iets knulligs, iets wat op een rare manier gezellig is. Voor ik het wist, stond ik in een groepje mensen te praten, en toen ik achteraf hoorde waarom ze in die instelling zaten, dacht ik ‘Mijn god!'.»
Heb je zelf ervaring met therapie?
(enthousiast) «O ja! Heerlijk vind ik dat. Ik zou het iedereen aanraden.»
Sommige acteurs doen het liever niet omdat ze bang zijn dat hun creativiteit eronder zal lijden als ze alles uitpraten.
«Ik snap die redenering ergens wel, maar uiteindelijk vind ik mijn werk minder belangrijk dan mijn geestelijke gezondheid. (lachje) Ik voel me liever goed in het hoofd dan dat ik nog jaren met mijn eigen woede speel. Je krijgt ook niet alles weg door therapie te volgen. Je haalt er gewoon schepjes uit. Een therapeut is ook geen tovenaar. Je moet zelf meewerken, want anders werkt het niet.»
Ga je al jarenlang naar dezelfde persoon?
«Nee, en ik heb ook al veel verschillende dingen geprobeerd. Ik ben een echte ‘therapiehopper' geworden. Het klinkt een beetje oneerbiedig, maar ik ben gewoon heel geïnteresseerd in het onderwerp. Zelfs om het alleen maar bij te wonen. Ik kan me voorstellen dat ik psycholoog zou geworden zijn als ik niet was beginnen te acteren.»
Ruben Nollet