MOVIES. Nabil Ayouch: "Cultuur is sterker dan politiek"

Je hebt de film geschreven met je partner Maryam Touzani. Hoe is het idee ontstaan?

Nabil Ayouch: "Een paar maanden na 'Much Loved' en de hele polemiek errond. Ik had deze film al lang in mij maar met alles wat gebeurd is, wou ik hem herwerken. Het oorspronkelijke verhaal was hetzelfde, maar speelde zich af in een nabije toekomst. Na 'Much Loved' besefte ik dat de toekomst nu is. Dat alles wat ik in mijn hoofd had al gebeurd was of aan het gebeuren is. Dus heb ik woorden, souvenirs en personages gebundeld die ik tijdens mijn 20 jaar in Marokko verzameld heb. Ik wou over hen praten. Over hun gevechten, hun nederlagen, hun verzet. En het onze."

‘Much Loved' werd gecensureerd in Marokko.

"Meer dan dat. Ik ben erg gewelddadig aan de schandpaal genageld. Maryam en ik voelden ons heel alleen. Maar we wilden begrijpen vanwaar die hysterie kwam."

En heb je het begrepen?

"Ik heb een paar sleutels gevonden, denk ik. In het onderwijs begin jaren 80, bijvoorbeeld. De manier waarop bepaalde cursussen zoals filosofie en sociologie van het leerprogramma verwijderd werden. Zo creëer je een maatschappelijk model waar heel weinig plaats is voor debat. Een andere belangrijke factor is de komst van satellietkanalen uit het Midden-Oosten die pleiten voor een islam die niets te maken heeft met de Marokkaanse islam. De Marokkaanse islam is een soennitische stroming, door de eeuwen heen gevormd en een mix van meerdere religies en culturen. Het Marokko uit mijn jeugd, dat was zo."

Is die co-existentie die je beschrijft, met name in Casablanca, bedreigd?

"Er zijn natuurlijk wijzen en er bestaat nog altijd een mooie Marokkaanse ziel. Maar de bevolking werd niet gevoed met deze islam of deze waarden. En onwetendheid veroorzaakt onvermijdelijk frustratie en haat. In Europa en de VS zie je al enkele jaren gelijkaardige stromingen. Mijn film gaat trouwens over de staat van de wereld. Je hoeft geen Marokkaanse vrouw te zijn om te begrijpen wat het personage van Salima doormaakt."

Welke plaats heeft politiek in je films en je leven?

"Een heel belangrijke. Als ik de kwaliteiten en gebreken van een politicus had, zou ik in de politiek gaan. Maar ik bezit geen van beide, dus maak ik films (lacht). Politiek interesseert me, maar wat de wereld écht kan veranderen, zijn kunst en cultuur. Cultuur is zoveel krachtiger dan politiek. Natuurlijk hebben we ook politiek nodig, maar de politici van de afgelopen 50 jaar hebben niet gedaan wat ze moesten doen."

Vanwaar je beslissing om na 30 jaar in Frankrijk te verhuizen naar Casablanca?

"De Europese en vooral Franse samenleving inspireren me niet. Ik voelde me er goed, maar hoorde ook de lokroep van de zee. De behoefte om een deel van mijn verborgen identiteit te heroveren. Ik had al wat films gemaakt in Marokko en voor mijn eerste, 'Mektoub', was ik erg ontroerd door een koppel dorpsbewoners. Ik wou terugkeren en dieper graven naar de ziel van het land. Het was niet logisch om films te maken over een samenleving die me inspireert en mensen van wie ik hou, maar tegelijk in mijn comfortzone in Parijs te blijven. Dus heb ik mijn auto ingeladen en ben ik vertrokken."

Een manier om je te verzoenen met je multiculturaliteit?

"Toen ik jong was, ervaarde ik mijn dubbele cultuur als een kruis. Mijn ma is Franse, van Joods-Tunesische afkomst, en mijn pa Marokkaan. Ik ben opgegroeid in de Parijse banlieue. Maar ik voelde me nergens thuis: in Marokko was ik ‘de Fransman' en in Frankrijk vroegen ze me constant vanwaar ik was (lacht). Als je ouder wordt, begin je te beseffen dat meerdere culturen hebben ook een rijkdom is. Maar het kan hard zijn."

Waarom koos je voor ‘Razzia' als titel?

"Razzia komt van het Arabische 'razoua'. Ten tijde van de grote oorlogen, aan het begin van de islam, nam een stam die een andere veroverd had de buit mee, de 'razoua'. Het betekent dus alles meenemen wat niet van jou is. Maar je kan dat niet ongestraft doen. Vroeg of laat eist de geschiedenis het weer op. In de film is er een eerste razzia in de jaren 80 en een tweede op het einde, die alles terugneemt."

Elli Mastorou

@cafesoluble