"Onzuiverheden in productieproces mogelijke oorzaak ernstige bijwerkingen AstraZeneca"

Nadat verschillende gevallen van bloedklonters in combinatie met een laag aantal bloedplaatjes na vaccinatie met AstraZeneca waren opgedoken, heeft het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) zich herhaaldelijk over het dossier gebogen. Twee weken geleden kwam het tot de conclusie dat een combinatie van bloedstolsels (trombose) en een laag aantal bloedplaatjes (trombocytopenie) een bijwerking kan vormen van het coronavaccin van AstraZeneca, al zal die zich slechts uiterst zeldzaam voordoen. Volgens het EMA zijn de voordelen van het vaccin nog steeds groter dan de risico's.

Het team rond Greinacher komt nu met een hypothese op de proppen die mogelijk kan verklaren waar het precies foutloopt. Het coronavaccin van AstraZeneca, dat is gebaseerd op een verzwakt adenovirus dat bij chimpansees voorkomt, wordt namelijk geteeld aan de hand van menselijke embryonale niercellen. Bij het winnen van het vaccin uit die cellen zouden er volgens de onderzoekers nog sporen van een heel aantal menselijke eiwitten achterblijven. Die sporen zouden dan kunnen verklaren waarom sommige mensen in extreem zeldzame gevallen een bloedklonter en een laag aantal bloedplaatjes ontwikkelen. Het probleem zou zich met andere woorden niet in het virusdeeltje zelf, maar wel in het productieproces voordoen.

Oplossing in de maak?

"Een heel grondige analyse waarmee een stap in de goede richting wordt gezet", zegt vaccinoloog Geert Leroux-Roels over de Duitse studie die nog aan een peer review moet worden onderworpen. Collega-viroloog Johan Neyts, die zelf aan een coronavaccin werkt, beaamt die boodschap.

"Dit is een stap in de goede richting", vindt Leroux-Roels. "Het is zeker niet de ultieme oplossing, maar het brengt ons wel ietsje dichter bij een mogelijke oplossing." Welk eiwit precies verantwoordelijk zou kunnen zijn voor de reactie, kunnen de onderzoekers ook nog niet zeggen. Leroux-Roels zegt zelf ook verschillen in frequentie te hebben gezien in het Verenigd Koninkrijk en Europa. "Dat zou er kunnen op wijzen dat details in het productieproces fungeren als uitlokkende factor", klinkt het.

Daarom is het volgens de viroloog interessant om in een volgende stap verschillende loten en verschillende productiesites met elkaar te vergelijken. Daarnaast denkt Leroux-Roels ook aan vergelijkende studies tussen het vaccin van AstraZeneca en dat van Johnson & Johnson, dat met vergelijkbare problemen heeft af te rekenen, en het Russische Spoetnik V-vaccin. Alle drie de vaccins zijn namelijk gebaseerd op adenovirussen en worden op dezelfde manier gecreëerd. AstraZeneca en Johnson & Johnson werken trouwens achter de schermen al samen om de oorzaak van de ernstige bijwerkingen te achterhalen.

Nieuwe analyse van EMA

Vrijdag wordt een nieuwe wetenschappelijke analyse van het coronavaccin van AstraZeneca, uitgevoerd door het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA), verwacht. Dat heeft Europees commissaris voor Volksgezondheid Stella Kyriakides donderdag gezegd. Het EMA zal mogelijk meer duidelijkheid kunnen verschaffen over de voordelen en het risico op bijwerkingen van het vaccin naargelang leeftijd, geslacht en andere mogelijke risicofactoren. Kyriakides wil ook duidelijker richtlijnen voor de toediening van de tweede dosis van het vaccin. Federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke wil bijvoorbeeld weten of na een eerste prik met AstraZeneca een ander vaccin kan gebruikt worden voor de tweede prik.

Kyriakides hoopt begin volgende week een nieuwe vergadering met de EU-ministers te beleggen. "Het doel is een coherente aanpak te hebben voor de toediening van de vaccins van AstraZeneca én Johnson & Johnson. Want hoe meer coördinatie en hoe meer coherentie in de boodschap, des te meer burgers zich zullen laten vaccineren."

Intussen meldt nieuwswebsite Politico dat de Commissie een juridische procedure tegen AstraZeneca zou voorbereiden vanwege zijn tegenvallende leveringen. Het Brits-Zweedse farmabedrijf wil tegen de zomer 100 miljoen dosissen van zijn vaccin aan de Europese Unie geleverd hebben, terwijl het zich contractueel tot 300 miljoen dosissen heeft verbonden.