"Oplossing voor Noord-Ierland zet deur voor ontwijking van douanerechten open"

De regeling rond Noord-Ierland in het nieuwe brexitakkoord tussen de Europese Unie en de Britse regering, brengt heel wat praktische problemen met zich mee en opent de deur tot de ontwijking van invoerrechten. Dat zegt Geert Van Calster, professor aan de KU Leuven en expert internationaal handelsrecht. "Het is duidelijk dat dit een enorme Europese toegeving is." De Ierse backstop, het mechanisme dat in het vorige brexitakkoord moest vermijden dat er opnieuw controles zouden komen op de grens tussen Noord-Ierland en de Europese lidstaat Ierland, was het heetste hangijzer in de brexitonderhandelingen. In de nieuwe deal die Brits premier Boris Johnson gisteren uit de brand kon slepen, wordt daar een mouw aan gepast.

Noord-Ierland zal na de overgangsperiode die loopt tot eind 2020 juridisch deel blijven uitmaken van het Britse douanestelsel. Om een harde grens met Ierland te vermijden, blijft het gebied de Europese regels rond de Europese interne markt wel volgen en komen er douanecontroles tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk. Goederen die vanuit Groot-Brittannië naar Noord-Ierland worden vervoerd, zullen echter niet onderworpen worden aan invoerrechten, tenzij ze voor de Europese markt bedoeld zijn.

"Het is duidelijk dat dit voor marktspelers een belangrijke opening gaat creëren tot de Europese markt die moeilijk te controleren gaat zijn", zo analyseert Van Calster de regeling. "De praktische complicaties zijn heel groot en voor diegenen die het systeem willen bespelen, is er nu een heel duidelijke ingangspoort om aan ontwijking te doen."

Bovendien zullen de douanecontroles door de Britten zelf worden uitgevoerd. "Volgens mij is de Europese Unie zich daarvan bewust, maar het is een enorm risico dat ze zich verlaat op de Britse douaneagenten. Dat is compleet naïef. De Britse douane heeft er geen enkel belang bij om een prioriteit te maken van de controle op de aangifte van voor de EU bestemde goederen."

Dat het nieuwe brexitakkoord vastlegt dat de Europese Unie functionarissen kan afvaardigen die Britse douaniers zouden kunnen aansturen, biedt op dat vlak weinig soelaas, vreest de professor. "Je kan het vergelijken met blauwhelmen sturen naar oorlogsgebied, die de dingen in de gaten moeten houden, maar weg zijn zodra er 2.000 man aan de poorten staat", zegt hij. "Dat is iets dat op papier kan werken, maar in de praktijk volstrekt onwerkbaar is. Je kan je de complicaties zo voorstellen. Heeft zo'n Europese ambtenaar bijvoorbeeld toegang tot de douanedatabank van de Britten? Waarschijnlijk niet. Dus je zit daar met iemand die geen enkele toegang heeft tot informatie."

Het feit dat het systeem gevoelig is aan ontwijking, heeft volgens Van Calster ook mogelijke economische gevolgen. "De douanerechten zijn samen met de btw de grootste inkomstenbron voor de Europese Unie. Dus als je een groot ontwijkingsmechanisme hebt via Noord-Ierland, dan heb je ook meteen een grote impact op de Europese financiën."

Van Calster ziet de nieuwe regeling rond Noord-Ierland dan ook als een "enorme toegeving van de Europese Unie". "Voor de EU zou het natuurlijk beter zijn geweest als men ervan uit zou gaan dat alle goederen die vanuit Groot-Brittannië naar Noord-Ierland worden vervoerd, bestemd zijn voor de Europese markt, tenzij er overtuigende argumenten worden aangedragen dat ze bestemd zijn voor de Noord-Ierse interne markt. Maar dat was waarschijnlijk onverteerbaar voor de Britten, omdat je dan het de facto blijven van Noord-Ierland in de EU veel meer onderstreept."

bron: Belga