Topregisseur Cristian Mungiu vertelt over Cannes-winnaar ‘Bacalaureat'

‘Bacalaureat' gaat over een vader die besluit om het eindexamen van zijn 18-jarige dochter te laten vervalsen, uit schrik dat ze door een traumatische gebeurtenis niet zou slagen. Waarom wilde u dat verhaal vertellen?

Cristian Mungiu: "De belangrijkste reden is dat ik nu volop met de opvoeding van mijn eigen kinderen bezig ben. Als ze klein zijn, leer je ze: ‘Dit is goed, en dit is slecht.' En dat ze niet mogen liegen. Maar op een bepaald moment komen je kinderen in het echte leven terecht, en dan besef je plots dat je mooie principes hen misschien helemaal niet helpen. De wereld zit namelijk niet eerlijk in mekaar. Dan komt het er dus op aan welke waarden je aan je kinderen wil doorgeven. Wil je ervoor zorgen dat ze altijd een zuiver geweten zullen hebben? Of wil je ze zo opvoeden dat ze altijd hun plan zullen kunnen trekken in die harde wereld?"

Waar kiest u zelf voor?

"Ik ben zelf niet altijd zo consequent, moet ik toegeven. Maar ik probeer mijn kinderen wel altijd te wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid, en op het feit dat elke beslissing een bepaald gevolg heeft. Een voorbeeld: ik breng mijn kinderen elke ochtend met de auto naar school. Onderweg is er een druk kruispunt met verkeerslichten, waar altijd alles vast staat. Als ik volgens het boekje aanschuif op de juiste rijstrook, dan word ik langs links én langs rechts voorgestoken door tientallen auto's die de regels aan hun laars lappen. En moet ik dus nog langer aanschuiven. Het is voorsteken of voorgestoken worden – het zoveelste voorbeeld dat je altijd en overal moet vechten voor je plaatsje in de wereld. Maar ik zit dus wel met mijn kinderen in de auto. Als ik voorsteek, dan geef ik hen het slechte voorbeeld, en bewijs ik dat mijn principes volstrekt nutteloos zijn – want ik pas ze niet eens zelf toe in het echte leven!"

Dus u staat elke dag een halfuur voor dat rode licht?

"Niet elke dag. (lacht) Als we niet te laat zijn, wacht ik braaf mijn beurt af. Als we wel te laat dreigen te komen, dan steek ik wel voor. Maar niet zonder mijn kinderen op hun verantwoordelijkheid te wijzen: als zij te lang in hun bed blijven liggen, dan moet hun vader dit soort dingen doen om hen op tijd aan de schoolpoort te krijgen. Als ze wel op tijd opstaan, is er geen probleem."

En dat is dus ook een beetje wat vader Romeo in de film doet: compromissen sluiten met zijn eigen geweten, in het belang van zijn dochter.

"Ja. Maar een compromis sluiten, is altijd een keuze. Niemand kan je dwingen om je eigen principes te verloochenen. Als je een compromis met jezelf sluit, betekent dat dat je heel bewust gedacht hebt: ‘Wat ik hier doe, is gezien de omstandigheden niet zo erg. Het is ok.' Corruptie werkt ook zo: niemand vindt zichzelf corrupt. De anderen, ja, die zijn corrupt. Maar als je het zelf doet, vind je altijd dat je er een goeie reden voor had. En dan is het geen corruptie meer."

‘Bacalaureat' is ook het verhaal van een man die de vijftig nadert.

"Het is inderdaad ook een film over ouder worden, en de wanhoop die daarmee gepaard gaat. Er is een enorm verschil tussen hoe je je leven als vijftigjarige inbeeldde toen je twintig was, en hoe het uiteindelijk echt uitdraait. De realiteit staat mijlenver van je ideaalbeeld. Terwijl je onderweg wel altijd het gevoel had dat je logische en juiste beslissingen maakte. Hoe ben je dan toch daar beland? Veel Roemenen van mijn leeftijd delen die wanhoop. Ze zijn teleurgesteld dat er tijdens hun leven dan toch geen grote, radicale verandering heeft plaatsgevonden. Zal die er dan wel komen tijdens het leven van onze kinderen? Is het rationeel om op een betere toekomst te hopen? Vooral als we onze kinderen blijven opvoeden zoals wij ook zelf zijn opgevoed? Als we hen blijven leren om vals te spelen?"

Als u spreekt over een radicale verandering, heeft u het dan over het afschudden van het communistische verleden?

"Zeker. Er is heel wat veranderd na de val van het communisme, maar niet zoveel als we gehoopt hadden. We waren jong natuurlijk. Ik was 21, en ik besloot om in Roemenië te blijven omdat ik echt geloofde dat alles grondig zou veranderen. We hoopten niet gewoon op vrijheid, we waren zo naïef om te denken dat Roemenië van de ene dag op de andere de hemel op aarde zou worden: een voorspoedig land waar alles eerlijk en transparant zou verlopen. Maar natuurlijk liep het anders. De mensen in ons land bleven dezelfde, en de vooruitgang kwam traag."

Hoopt u met deze film iets te veranderen?

"Mijn naïviteit ben ik intussen wel kwijt, hoor. (lacht) Nee, ik hoop natuurlijk dat mensen zichzelf in vraag zullen stellen als ze deze film zien. Maar dat laatste is een probleem in Roemenië: mensen krijgen geen arthousefilms meer te zien. Omdat er nauwelijks nog arthousebioscopen zijn. Alleen nog multiplexen waar grote Hollywoodblockbusters spelen. De overheid schiet op dat gebied serieus tekort: ze zou kleinere bioscopen moeten steunen om de afgebrokkelde filmcultuur in ons land weer op te bouwen. Mijn films doen het goed in het buitenland, maar in Roemenië kennen de mensen mij alleen van de prijzen die ik ermee win. Soms komt iemand me uitvoerig feliciteren, maar als ik hem dan vraag wat hij van de film vond, zegt hij meestal: ‘Ha, maar die heb ik niet gezien...' Jammer, want op die manier leveren mijn films ook nooit het maatschappelijke debat op waarop ik hoopte. En dat gebrek aan polemiek werkt dan weer populisme in de hand. Als mensen gebrainwasht worden met gemakkelijk entertainment, dan zullen politici hen gemakkelijker kunnen manipuleren..."

Lieven Trio

Lieven Trio@l_trio