'Vele hemels boven de zevende': schrijnend drama over familie met trauma's
Jan Matthys: "Ik had zin om eens echt mijn nek uit te steken. Dat doe je als regisseur van een tv-serie veel minder. Daar blijf je eerder anoniem, ook al ben je operationeel gezien de kapitein van het schip. Als je een bioscoopfilm maakt, kun je jezelf niet verstoppen. Je bent voor alles verantwoordelijk, tot de kleinste details. Maar ik wist dat dit het moment was om het te durven."
Wanneer heb je het boek ‘Vele hemels boven de zevende' ontdekt?
"Ik heb het gelezen in 2013, toen het verscheen. Ik zat op dat moment in Rocky Mountains en lag wakker met een jetlag. Ik had Griets boek toevallig bij en ben beginnen lezen. Na vijf bladzijden wist ik dat ik er een film van wou maken. Het cliché klopt dus dat je prompt kunt vallen voor een boek. Ik wou dat verhaal dolgraag nog eens vertellen, met mijn accenten en in mijn medium. Het raakte iets universeels voor mij, iets diep menselijks. Ik heb het boek op anderhalve dag uitgelezen, waarna ik Griet gecontacteerd heb via WhatsApp. En zij was het meteen eens met mij."
Weet je nog wat jou zo raakte in die eerste vijf pagina's?
"Als ik me niet vergis, is het personage van Eva op die eerste bladzijden aan het woord. Van alle karakters heeft zij me sowieso het diepst getroffen. Eva is iemand die vergeet om haar eigen grenzen te bewaken en aan zichzelf te denken, iemand die altijd maar geeft en geeft. Dat kwam heel dicht bij mezelf, en ik dacht dat veel mensen het zouden herkennen."
Het boek bestaat uit vijf personages die om beurten het woord nemen: Eva, zus Elsie, vader Jos, Elsies tienerdochter Lou en buitenstaander Casper. De film is heel anders gestructureerd. Heb je daar lang over gediscussieerd met Griet Op de Beeck, die mee het script geschreven heeft?
"Mijn samenwerking met Griet was een boeiende zoektocht. Een script is ook iets helemaal anders dan een boek. Je moet keuzes maken, naar de essentie gaan, personages uitwieden. Waar in het boek personages pagina's lang vertellen, hebben we er dialogen van gemaakt. Dat dwong ons om verbanden te leggen die niet in het boek staan. Als Eva bijvoorbeeld haar petekind Lou ontmoet, wat zeggen die dan tegen elkaar?"
Je haalt bepaalde personages ook meer naar voren. Moeder Jeanne is geen verteller in de roman, maar ze is wel een van de hoofdpersonages in de film.
"De moeder is heel belangrijk in de misvorming van Eva's zelfbeeld. Jeanne heeft borderline, als je in termen van psychopathologie wil spreken. Vader Jos heeft nog iets redelijks en kan inzicht krijgen in zichzelf. Alleen is hij te laf om er iets aan te doen. Jeanne zal nooit veranderen. Ze kan het niet laten om schade aan te richten. Casper staat dan weer voor iemand die alles bij zichzelf heeft durven onderzoeken en die met vallen en opstaan de nodige stappen heeft gezet in zijn leven. Hij is de perfecte aanvulling voor Elsie, die voortdurend twijfelt maar geen actie onderneemt."
‘Vele hemels boven de zevende' loopt vol personages die overhoop liggen met zichzelf en met het leven, mensen die op een dood spoor lijken te zitten. Het valt op dat net Lou, een meisje van 13, dan uiteindelijk de ultieme levenswijsheid uit haar mouw schudt: "De kunst van het leven is om niet te rap content te zijn met wat je hebt. Hoe kan het anders ooit beter worden?".
"Dat vind ik heel mooi. Het bewijst dat je kinderen nooit mag onderschatten. Ze zijn sterke observators en voelen ook veel aan. Ze zijn nog niet vergroeid, ze hoeven nog geen compromissen te sluiten, ze kunnen consequent zijn. Niet alle kinderen hebben dat maar sommige wel, zoals Lou. Ze reageert op wat haar grootvader Jos denkt. Het credo van Jos is dat je content moet zijn met wat je hebt. Veel mensen denken zo. Tot voor een paar jaar was ik het daar ook wel mee eens geweest. Maar wat als je voelt dat er meer in zit, dat je meer verdient, dat je tegengehouden wordt? Dan geldt dat credo niet. Bij sommige mensen zit er meer in, maar vaak ontbreekt dan de durf om ervoor te gaan."
De muziek van ‘Vele hemels boven de zevende' is geschreven door de Nederlandse singer-songwriter Erik de Jong, beter bekend als Spinvis. Hoe heb je met hem gewerkt?
"Het was een heerlijke samenwerking. We hebben ook een gelijkaardige carrière gehad, met wat hij ‘een lange aanloop' noemt. Hij is ook pas laat aan zijn solocarrière begonnen. Hij heeft eerst heel lang zijn vak geleerd en geoefend en geprobeerd. Het klikte meteen. We hadden allebei dezelfde definitie van goeie filmmuziek. We vinden dat je er zuinig mee moet zijn. Het moet iets aan de film toevoegen wat nog niet op een andere manier verteld wordt, door het scenario, de dialogen, de acteurs, de decors, de kostuums, of wat dan ook. In het geval van ‘Vele hemels' was het volgens mij de nodige mildheid en troost. Dat heeft Spinvis bijgebracht."
Ruben Nollet