Wetenschappers waarschuwen voor nieuwe IJstijd

De grote gangmaker van deze theorie over een nieuwe ‘mini-IJstijd' is de Russische Valentina Zharkova, een professor in de wiskunde aan de Universiteit van Northumbria, in het Engelse Newcastle.

Ze lanceerde haar ophefmakende voorspelling twee jaar geleden al eens, maar met een nieuwe paper in het wetenschappelijke tijdschrift Astronomy & Geophysics zet ze haar controversiële stelling opnieuw kracht bij.

Samen met enkele andere Russische en Britse wetenschappers is Zharkova ervan overtuigd dat de temperaturen tussen 2020 en 2050 wereldwijd fors zullen dalen. Ze baseert zich daarvoor op een wiskundig model dat schommelingen in de zonneactiviteit kan voorspellen.

Volgens dat model gaat de zon binnen enkele jaren een pak minder energie produceren. De zon doorloopt immers cycli van hoge en lage activiteit en tussen 2020 en 2050 zouden die cycli elkaar opheffen.

Dat zal volgens Zharkova en co leiden tot een fenomeen dat bekendstaat als het Maunderminimum. Die naam is afgeleid van het Britse echtpaar Walter en Annie Maunder, allebei astronomen. Zij publiceerden in 1895 al een werk waarin ze een verband leggen tussen het aantal zonnevlekken en de koudste periode van de Kleine IJstijd.

Zonnevlekken

Die Kleine IJstijd vond plaats tussen de zestiende en de negentiende eeuw. De gemiddelde temperatuur daalde in die periode met ongeveer twee graden. Dat lijkt weinig, maar het had wel degelijk een grote impact, in die zin dat grote Europese rivieren dichtvroren en de winters bijzonder streng waren. De ergste periode van de Kleine IJstijd, ergens tussen 1645 en 1700, viel samen met een periode waarin er heel weinig zonnevlekken waren.

In normale tijden zijn er tussen de 40.000 en de 50.000, toen waren er dat amper 50. Zonnevlekken zijn plaatsen waar het oppervlak van de zon koeler lijkt, en dus donkerder, dan de rest van het oppervlak. Als de zon in zijn geheel afkoelt, springen die plaatsen er niet meer tussenuit.

Volgens Zharkova bestaat het gevaar dat de geschiedenis zich herhaalt en er tussen 2020 en 2050 een soort van ‘mini-IJstijd' zal plaatsvinden. Ze beweert bovendien dat haar bevingen "voor 97% accuraat zijn". "Ik heb het volste vertrouwen in ons onderzoek», zegt ze. «Het heeft een goede wiskundige achtergrond en is gebaseerd op betrouwbare data, die correct gebruikt zijn."

"Een hoop onzin"

Heel wat andere wetenschappers trekken de geloofwaardigheid van haar beweringen in twijfel. Zo neemt Gavin Schmidt, hoofd van het Goddard Institute voor Space Studies van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA, geen blad voor de mond.

"Het is een hoop onzin", zegt hij. Zoals vele critici wijst hij erop dat hoewel het Maunder Minimum in het verleden wel degelijk een invloed heeft gehad op het klimaat, het niet in zijn eentje verantwoordelijk was voor de Kleine IJstijd van de zeventiende en de achttiende eeuw.

Michael Brown van de Australische Monash University wijst er in dat verband op dat "de Kleine IJstijd begon voor het Maunder Minimum en veel verschillende oorzaken had, waaronder vulkanische activiteit". Het is inderdaad zo dat vulkaanuitbarstingen wereldwijd veel vaker voorkwamen na het jaar 1500 dan tijdens de warme periode in de Middeleeuwen die eraan voorafging. Lava die hoog in de atmosfeer gestuwd wordt kan de aarde beschermen tegen zonnestralen, met een afkoeling tot gevolg.

Een treffend voorbeeld daarvan is de uitbarsting van de Tambora vulkaan in Indonesië in 1815. Dat was een van de hevigste uitbarstingen ooit geregistreerd. Het jaar erop, 1816, ging de geschiedenisboeken in als het ‘jaar zonder zomer'. Het was een van de koudste jaren ooit genoteerd, met mislukte oogsten en hongersnood tot gevolg in Noord-Europa.

Broeikasgassen

Brown voegt eraan toe dat heel wat wetenschappers hebben onderzocht in welke mate het Maunder Minimum een invloed heeft op de hoeveelheid zonne-energie die de aarde bereikt. Zelfs als de laagste voorspellingen kloppen, zou het effect van de hedendaagse klimaatverandering niet significant beïnvloed worden.

"Er zijn tegenwoordig 40% meer broeikasgassen in de atmosfeer dan in de zeventiende eeuw en de temperatuurrecords worden een voor een verbrijzeld", zegt hij. "Een Maunder Minimum zou de klimaatveranderingen ietwat kunnen vertragen, maar volstaat niet om ze te stoppen."

Die argumenten maken voorlopig weinig indruk op Zharkova, die overtuigd is van haar voorspelling. Volgens haar kan zo'n mini-IJstijd net positieve gevolgen hebben in tijden waarin het ijs van de poolkappen in recordtempo aan het smelten is. "Ik hoop dat de opwarming van de aarde tijdelijk wordt opgehoffen door dit effect", klinkt het. "Dat zou de mensheid dertig extra jaren geven om een oplossing te vinden voor de vervuiling."