“Wij zijn slechts instrumenten om het universum te begrijpen”

Interstellar is ongetwijfeld een van de meest indrukwekkende films van de afgelopen jaren, zeker wat de grafische effecten betreft. Hij deed cinemabezoekers dromen over het verkennen van het onbekende heelal en liet kijkers kennis maken met de wetenschap achter zwarte gaten, wormgaten, de relativiteitstheorie van Einstein... Om een inzicht te verschaffen over hoe zo'n film tot stand komt, brengen we je hier een interview met Christopher Nolan (regisseur, schrijver en producer), broer Jonathan (schrijver) en vrouw Emma Thomas (producer).

Interstellar is een groot avontuur in de ruimte, maar een substantief deel van de film is een intiem familiedrama. Is de mengeling van die twee elementen een manier om zo'n ruimteodyssee toch hier op aarde te kunnen plaatsen?

Christopher Nolan: “Ik zie dat niet als aparte elementen. Wanneer ik Jonathans eerste versie van Interstellar las, was het meteen duidelijk dat de personages het hart van de film zijn; er is een sterke familieband aanwezig. We ontdekten dat hoe verder je gaat in het universum, hoe meer je alles op de kosmische schaal bekijkt, hoe meer de nadruk komt op wie we zijn als mensen en hoe we allemaal verbonden zijn.”

“Om een voorbeeld te geven van de creatieve aanpak: toen ik over de muziek sprak met Hans Zimmer, wou ik niet dat Hans wist wat het genre van de film was voordat hij aan het werk ging. Voordat ik het volledige script uitschreef, schreef ik een pagina over wat voor mij de kern van het verhaal is: de relaties en het idee dat een vader zijn kinderen moet achterlaten. Dat gaf ik aan Hans en zei: “Werk daar een dag aan en wat je aan het einde van de dag hebt, zal de basis vormen voor de filmmuziek.” Het eindproduct kwam inderdaad voort uit die creatieve oefening.”

“Dat toont voor mij hoe we allen probeerden om de mensheid in de focus van de film te houden. We gebruiken de ontdekking van het universum hier als een lens, waardoor we onszelf als menselijke wezens bekijken.”

Jonathan Nolan: “Om daar op voort te bouwen, wij zijn slechts instrumenten om het universum te begrijpen. Je moet het op mensenmaat brengen. Voordat we het script konden uitschrijven, moesten we eerst de wetenschap achter het concept begrijpen. Allereerst moesten we de relativiteitstheorie (waarin tijd relatief trager gaat in gebieden met sterkere zwartekracht) snappen, omdat dat een interessant verhaalelement leek.”

“Toen ik over Einstein las, stond ik ervan te kijken hoe hij theorieën bedacht zonder daarvoor instrumenten als een telescoop te gebruiken. Hij gebruikte zijn verstand om het universum te begrijpen, met gedachte-experimenten zoals het tweelingparadox.”

“Als je er genoeg leest, begin je te beseffen wat het gemeenschappelijke element is in alle gedachte-experimenten waarmee Einstein het universum probeerde te begrijpen: mensen spelen er steeds een belangrijke rol in. De mensen hadden altijd een band met elkaar en er was steeds een gevoel van melancholie, verlangen of spijt: neem bijvoorbeeld twee mensen die gescheiden zijn doordat er een in een trein zit die zich voorbeweegt aan de snelheid van het licht.”

“Zoals Chris al suggereerde, als je deze grote vragen wilt verkennen, moet je vertrekken vanuit de menselijke ervaring en daar stilletjes aan weg van bewegen.”

Waar vond je de hoop en het optimisme tijdens het schrijven van het script?

CN: “Voor mij zijn ruimtereizen de meest optimistische en hoopvolle ondernemingen waarmee de mensheid zich bezig houdt. De bevestiging van die gedachte kreeg ik toen ze de space shuttle naar het California Science Center in Los Angeles brachten op de rug van een Boeing 747. Mijn vrouw Emma en ik stonden er met honderden mensen naar te kijken in een park.”

“Het was een ontroerend moment, maar tegelijkertijd ook een beetje melancholisch. Toen ik dat zag, kreeg ik een besef van een grote, gemeenschappelijke inspanning, waar hoop en optimisme aan gekoppeld zijn. Dat is iets dat we nu opnieuw nodig hebben. Volgens mij zijn we nu op een punt gekomen waarop we terug moeten beginnen zoeken naar onze plaats in het universum.”

Wat was het eerste idee achter Interstellar? Hoe ervaarden de producers het materiaal voor de eerste keer?

JN: “Het project begon voor mij in 2006 of 2007, toen ik er voor het eerst over dacht. Ik dacht toen na over hoe het is om in deze tijdsperiode te leven en hoeveel geluk ik heb om in dit land te wonen. De zin “Elke dag is net Kerstmis” in de film verwijst daar naar. We leven in een tijd vol fantastische technologie.

“Ik besefte dat alle maanlandingen plaatsvonden in de tijd tussen mijn geboorte en de geboorte van Chris. Sindsdien is niemand teruggekeerd naar de maan. Op een bepaald ogenblik besef je dat de speeches over terugkeren naar de maan slechts holle woorden zijn. Er valt daar niets te verdienen. We gaan dus niet terug naar de maan.”

“Als je de vooruitgang van onze soort in hoogte bekijkt, hebben we onze top bereikt in 1973. Dat is een droevig besef. Toen ik opgroeide, werden er ons jetpacks beloofd. In plaats daarvan hebben we Instagram gekregen, geen goede deal volgens mij.*lacht* Dus, ik hield vast aan dat jeugdige optimisme of vroeg me af wat het volgende moment zou zijn waarop we deze fantastische reis opnieuw aanvangen.”

CN: “Voor de duidelijkheid, ik ben geboren in 1970, Jonah.*lacht* Het begon voor mij met gesprekken met Jonah over het script waaraan hij werkte. We wisselen altijd ideeën uit met elkaar en dit klonk ongelofelijk spannend. De manier waarop Jonah het tegen me uitlegde, deed het echt voor mij: het gaat over een onvermijdelijk feit. Ooit zullen we deze planeet verlaten en verder in de ruimte reizen dan ooit tevoren. We zullen voorbij de maan gaan, we gaan naar Mars. Ik denk dat iedereen dat ergens beseft.”

Emma Thomas: “Ik keek vooral uit naar hoeveel plezier we zouden beleven aan het maken van een film die zich in de ruimte afspeelt, iets wat we nooit eerder gedaan hadden.“

“Ik hou van de ideeën in het script en de grote vragen die gesteld worden. Aanvankelijk zou je denken dat een film over de mensheid die de aarde verlaat deprimerend is, maar Interstellar toont dat er hoop is in zo'n situatie. Je krijgt het gevoel dat de mensheid zich van andere soorten onderscheidt door vindingrijkheid, veerkracht en een zin voor avontuur.”

De film zit vol breinbrekende wetenschap, die je onderzocht met theoretisch fysicus Kip Thorne. Hoe belangrijk was het om wormgaten en zwarte gaten zo correct mogelijk te brengen?

CN: “Jonah heeft veel tijd doorgebracht met Kip Thorne, die ook uitvoerend producer is. Zijn kennis over feitelijke en theoretische fysica was enorm waardevol.”

“Ik had het voordeel dat ik pas laat aansloot bij het project en al het werk dat Jonah en Kip verricht hadden, kon bekijken. Mijn bijdrage was vooral dingen verwijderen. Ze hadden zoveel hersenkrakende ideeën maar volgens mij was het te veel voor de kijkers. Ik heb veel tijd doorgebracht met te kiezen met welke ideeën ik zou werken.”

“Samenwerken met Kip was heel bevrijdend. “Volgens de wetenschap kan dat niet”, kreeg ik niet vaak te horen. We keken naar wat er mogelijk of waarschijnlijk is, waar we naartoe kunnen en hoe we daar geraken. Het was zeer aangenaam om met hem samen te werken.”

Wilden jullie milieuthema's aansnijden in Interstellar, met een plantenziekte die alle gewassen op aarde aantast?

CN: “Ik praat niet graag over de boodschap in films, omdat ik dat belerend vind. De reden dat ik een filmmaker ben, is om verhalen te vertellen. Ik hoop dat die verhalen blijven hangen bij mensen. De landbouwcrisis in Interstellar is een beweegreden die we eerder in de geschiedenis ook zagen, zoals bijvoorbeeld de aardappelziekte in Ierland. Die zorgde voor veel emigratie naar de Verenigde Staten.”

Heb je veel research gedaan met NASA zodat de film gebaseerd is op technologie die nu bestaat?

CN: “We hebben veel onderzoek gedaan voordat we de ruimteschepen ontwierpen en we begonnen met filmen. Een van de belangrijkste hulpmiddelen die we hadden was IMAX en hun band met NASA. De camera's die we gebruikten om de film op te nemen zijn dezelfde als de camera's die al dertig jaar de ruimte ingestuurd worden. Ze filmden de Space Shuttle, het Internationaal Ruimtestation, de herstellingswerken aan de Hubble-ruimtetelescoop... Bovendien beschikken ze over een grote verzameling beelden, met geweldige films die filmmakers als Toni Myers gemaakt hebben.”

“Een van de eerste dingen die ik deed was samenzitten met de director of photography, de production designer en de visual effects supervisor en zoveel mogelijk van die films op één dag bekijken, zodat we helemaal ondergedompeld waren in het gevoel en de details. We hebben veel goede gesprekken met Toni Myers gehad en hij bracht ons in contact met Marsha Ivins. Zij is al vijf keer in de ruimte geweest en was erg behulpzaam voor mij en de acteurs.”

“We hebben dus heel wat moeite gedaan om de film het juiste gevoel te geven. We probeerden de geschikte samenstelling voor het ruimpteschip te vinden; de vreemde spanning tussen fysieke intimiteit en fragiele, industriële kwaliteit. Daarbovenop hielden we ook nog rekening met de cosmische schaal van de reis van het ruimteschip. Toen Marsha langskwam op de set waren we blij dat zij onder de indruk was van het ontwerp. Het voelde geloofwaardig voor haar en dat was een hele opluchting.”

Interstellar was genomineerd voor vijf Oscars en nam de prijs in ontvangst voor Beste Visuele Effecten. De film is nu verkrijgbaar op dvd en Blu-ray.