Metro Travel Stories : Van groene vallei naar stedelijke jungle
Quilombo
De eerste halte van onze reis van Rio naar Lima wordt São José da Serra, een quilombo in het bergachtig gedeelte van Rio de Janeiro. Een quilombo is een historische gemeenschap gevormd door slaven die uit plantages zijn gevlucht. Meer dan de helft van de Brazilianen heeft Afrikaanse voorouders en voor een groot deel van hen hebben quilombo's een belangrijke symbolische betekenis: ze zijn een toonbeeld van weerstand en zelfredzaamheid. Sommige van hen organiseren ook jaarlijkse feesten waarin de Afro-Braziliaanse cultuur wordt gevierd en overgedragen aan jongere generaties.
São José da Serra ligt in een onbedorven vallei. De gemeenschap heeft geen telefoon- en internetverbinding. Pas tien jaar geleden heeft de elektriciteit het dorpje bereikt. Ons bezoek aan de quilombo wordt dus een uitstekende gelegenheid om wat afstand te nemen van ons virtuele leven. We zetten de tent op en gaan op verkenning. De huizen van de 200 inwoners van de quilombo zijn verspreid over de hele vallei, maar het epicentrum van het feest is beperkt tot een ruimte in de nabijheid van de kapel en de lagere school. Groepjes mensen dansen er jongo, een traditionele Afro-Braziliaanse dansstijl ontstaan in het Zuid-Oosten van het land.
We worden aangemoedigd om met de nestor van de gemeenschap te gaan spreken en dat doen we met veel plezier. We begrijpen dat je leeftijd hier je autoriteit bepaalt. Onze gesprekspartner, de kleinzoon van een slaaf, is 97 jaar oud. Hij draagt een zwart baret en een wit hemd. Zijn blauwe ogen stralen tegelijk rust en vreugde uit. "Er bestaat geen betere plek dan onze quilombo", verzekert hij ons. "Ik heb hier mijn hele leven gewoond en gewerkt." De kleinzoon vertelt ons dat zijn grootvader, ondanks zijn vergevorderde leeftijd, nog elke dag op het veld gaat werken en - zoals we 's avonds zelf kunnen vaststellen - ook een bekwaam jongo-danser is.
Het hoogtepunt is inderdaad de nachtceremonie. De inwoners (allemaal gekleed in het wit) en gasten verzamelen zich rond een groot vuur. Ze beginnen te zingen op het ritme van de trommels, terwijl een vrouwelijke gemeenschapsleider de menigte zegent met een takje basilicum. Daarna wordt de ruimte naast het vuur vrijgemaakt voor de oudste quilombola. De 97-jarige man geeft ons met zijn jongo een indrukwekkende demonstratie van beweeglijkheid, maar we beseffen dat het ook veel meer voorstelt: een levend voorbeeld van hoe Brazilianen van Afrikaanse afkomst hun cultuur door de eeuwen heen aan hun nakomelingen hebben overdragen.
De dag daarna spreken we aan de overkant van de vallei een familie aan. We willen gewoon weten of ze een kopje koffie aan ons zouden kunnen verkopen, maar het lukt niet. In plaats van koffie krijgen we cachaça (suikerriet-rum), wijn, fris geplukte sinaasappels en gekookte maniok aangeboden, alsook - je raadt het al - een les jongo. Saúde! Na dit onverwachte tweede feest liften we naar een stadje waar we een bus richting São Paulo nemen.
Sampa
Als je negen maanden in Rio de Janeiro hebt gewoond, met haar tropische woud, bergen, stranden en zon, wordt het contrast met São Paulo duidelijk. Ondanks een andere schaal herinnert São Paulo (of Sampa voor de insiders) ons wel een beetje aan Brussel. Beiden zijn immigratiesteden met een vergelijkbaar aantal nationaliteiten (iets minder dan tweehonderd). De twee steden worden gekenmerkt door een eclectische, enigszins chaotische architectuur en eindeloze files. São Paulo wordt bovendien ‘Cidade da garoa' genoemd, wat ‘Stad van motregen betekent…
In tegenstelling tot Brussel is de grootte van Sampa, met haar 12 miljoen inwoners, overweldigend. We brengen dagelijks vier uur door op het openbaar vervoer. Die tijd gebruiken we om onze teksten te schrijven, al lukt dat enkel op de zeldzame momenten dat het rijtuig niet overvol is. We voelen ons soms wel een beetje verdwaald in deze stedelijke jungle, maar de culturele en architecturale diversiteit van São Paulo maakt van elke geïmproviseerde wandeling door de stad een boeiende ervaring.
São Paulo wordt in feite beschouwd als de culturele hoofdstad van het land en van het continent, met haar talloze galerijen, musea en theaters. En ook straatkunst wordt hier bijzonder gewaardeerd. Grijze muren en roestige viaducten kregen in Sampa een artistieke lifting die we in geen andere stad konden bewonderen. Daarnaast hebben we nu de kans om de stad te verkennen dankzij São Paulo's jaarlijkse ‘Virada Cultural' of de ‘culturele ronde', een 24 uur durende marathon met artistieke evenementen, verspreid over de hele stad.
We genieten er met volle teugen van, al zijn we wel wat teleurgesteld dat we niet alle concerten van onze favoriete Braziliaanse bands kunnen bijwonen.
Deze culturele marathon is maar het begin van onze zeven-daagse stadsmarathon. De stad bruist van energie en nodigt ons voortdurend uit om iets nieuws te zien en uit te proberen. We blijven hier slechts een week, maar zijn van plan om zo goed mogelijk van alle troeven van Sampa te genieten, voordat we koers zetten richting de watervallen van Iguaçu.
Ons verhaal
Ons verhaal begint in de zomer van 2015 in België. Camila was net afgestudeerd aan de KU Leuven en had met mensen met een handicap gewerkt in Brazilië, het land waarvan ze afkomstig is. Seba kwam jaren geleden naar België vanuit het Oostblok, in een ‘camionette' vol hardwerkende mensen en 's werelds lekkerste vodka. Nu moeten we ons appartementje verlaten en de rugzakken zien er ontmoedigend zwaar uit, maar we kunnen niet wachten om te beginnen aan onze trip. We zien elkaar op de Facebookpagina (@metrobelgie) en op www.videografreaks.com.
Até logo!
Reis met ons mee!
Onze bedoeling, beste lezer, is om je kennis te laten maken met een deel van Zuid-Amerika via woorden, geluiden en beelden. Klinkt goed? Oké, maar vergis je niet. Het is niet de bedoeling dat je elke week zonder inspanning onze avonturen kan volgen. Eendracht maakt macht. Daarom hebben we je ideeën, vragen, commentaren en aanbevelingen nodig. Serieuze én totaal onnozele verzoeken in verband met onze reis kan je posten onder de video's op de Facebookpagina van Metro of via een bericht aan @metrobelgie. We beloven je bijdrage aandachtig te lezen en er zo veel mogelijk gebruik van te maken in teksten en filmpjes over onze road trip door Zuid-Amerika.
In samenwerking met Joker.
(Foto's: Videografreaks)
