STUDY. «Voorlezen is niet alleen voor kleuters»

In het OKAN-onderwijs, het Onthaalonderwijs voor Anderstalige Nieuwkomers, leren nieuwkomers tussen de 12 en 18 jaar het Nederlands beter beheersen. Leren lezen is een groot onderdeel van het taalonderwijs. Want lezen heeft een belangrijke impact op individueel en sociaal welzijn, op persoonsvorming, het denkvermogen en de sociale participatie van leerlingen. Alleen: voor lezen is ook leesmotivatie nodig, want een leerling die met plezier leest, zal ook eerder geneigd zijn om meer boeken te lezen en er ook beter in worden. Maar hoe bevorder je die leesmotivatie bij anderstalige nieuwkomers? Dat wilde Thibaut Duthois, onderzoeker aan het Steunpunt Diversiteit en Leren van de Universiteit Gent, in zijn masterproef nagaan.

Overhaald

«Ik ben al heel mijn leven geboeid door literatuur. In mijn onderzoek probeer ik steeds te werken met de meest kwetsbare kinderen en jongeren. Die combinatie is echt uniek», vertelt Duthois. Hij constateerde in 2019 dat er een groot probleem was met het aanbod van Nederlandstalige literatuur voor OKAN-jongeren. De boeken op hun taalniveau waren vaak te kinderachtig, met verhalen over draken en prinsessen. «Nochtans vertelde een 15-jarige Russische leerling me dat hij aan de bushalte naar audioboeken van Dostojevski luistert», zegt Duthois. «Anderstalige tieners hebben duidelijk nood aan meer volwassen verhalen.» Daarom werkte hij voor zijn bachelorproef samen met medestudenten Nikolaas Mergan en Robbe Pessemier aan een literatuurhandboek met verhalen op maat van anderstalige nieuwkomers, geschreven door bekende auteurs. Hun werk werd bekroond met de Klasseprijs 2019, een deelprijs van de Vlaamse Scriptieprijs, wat ook leidde tot de publicatie van hun boek ‘Overhaald’. Daarin bundelden ze 14 verhalen en gedichten, die geschreven werden door onder meer Herman Brusselmans en Lize Spit.

Interactief voorlezen

«Ons boek uitgeven was stap 1, maar we wilden ook onderzoeken of we meer met die verhalen konden doen.» Zo besloten ze alle drie na hun bacheloropleiding verder te studeren, en aan de hand van hun boek te onderzoeken of voorlezen van literatuur een positief effect heeft op anderstalige nieuwkomers. «Onderzoek naar voorlezen eindigt vaak na de kleuterjaren, maar we weten dat interactief voorlezen een positieve invloed uitoefent op de taalvaardigheid en woordenschatontwikkeling van leerlingen. En net dat is ook wat anderstalige leerlingen nodig hebben», zegt Duthois. «Bij interactief voorlezen staat de interactie met de groep centraal. De leerkracht leest het verhaal luidop, maar legt de bal voortdurend in het kamp van de leerlingen. Zij moeten het verhaal in hun eigen woorden samenvatten, bespreken moeilijke woorden die ze horen en vertellen het verhaal aan elkaar. Zo zijn de leerlingen op het einde van de rit nog het meest aan het woord.»

Zien lezen, doet lezen

Voor het onderzoek gingen 22 OKAN-leerkrachten gedurende een maand aan de slag met meer dan 220 leerlingen. Ze lazen twee kortverhalen uit Overhaald voor, waarbij bij het ene verhaal ingezet werd op interactief voorlezen, en bij het andere niet. Met vragenlijsten werd bijgehouden wat het effect was op hun leesmotivatie. Wat blijkt? «Interactief voorlezen werkt. Het verhaal dat interactief voorgelezen werd, had een veel positiever effect. Voorlezen geeft leerlingen toegang tot uitdagende verhalen, rijke taalinput, verbondenheid met hun klasgenoten en het verhoogt hun leesmotivatie.» Ook getuigden de leerlingen dat ze interactief voorlezen geweldig vonden. «Van de leerlingen zelf hebben we nooit de reactie gekregen dat voorlezen ‘voor kindjes’ is, maar het is uiteraard belangrijk dat je verhalen voorleest met thema’s die tieners aanspreken. Door anderstalige nieuwkomers uit te dagen en volwassen verhalen voor te lezen, stel je de hoge verwachtingen die nodig zijn om onderwijsongelijkheid tegen te gaan. ‘Excelleren’ lijkt het meest recente modewoord te zijn binnen het onderwijs. Waarom geven we anderstalige nieuwkomers ook niet de kans om te excelleren?»

Thibaut Duthois (UGent) nam deel aan de Vlaamse Scriptieprijs 2022. Zijn scriptie leverde hem een nominatie en 250 euro op. Lees zijn scriptie op www.scriptiebank.be/voorlezen.

Studeer je af in 2023? De Vlaamse Scriptieprijs gaat ook dit jaar op zoek naar de beste scripties en brengt ze onder de aandacht van de pers. Deelnemers maken kans op persaandacht én prijzen tot 2.500 euro. Meer info op www.scriptieprijs.be.