Back to the roots van Halloween: Griezel op het Púca Festival in Ierland
Op minder dan een uur rijden van Dublin, in het hart van het oeroude Ierland, vindt elk jaar eind oktober het Púca Festival plaats. Vijf dagen (en vier nachten) lang eren de organisatoren en de bezoekers er de geesten van Samhain, het oude Keltische feest dat vandaag internationale bekendheid geniet als Halloween.
Meer dan 2.000 jaar geleden hadden de Kelten in Ierland de traditie om de donkere periode van het jaar op 31 oktober in te luiden met een groot feest bij zonsondergang. Om het einde van de overvloedige oogst en het begin van het Keltische Nieuwjaar te markeren, ontstaken ze vuren ter ere van de geesten van Samhain, wat in het Gaelisch zoveel betekent als «het einde van de zomer». De Kelten kenden namelijk maar twee seizoenen: zomer en winter. Volgens hun geloof was tijdens die periode de sluier tussen de wereld van de levenden en die van de doden het dunst.
Van heidens feest naar Allerheiligen
«In die tijd van het jaar staan alle grenzen onder druk», legt John Gilroy uit, de Ierse auteur van een boek over de oorsprong van Halloween met de titel ‘Tlachtga: Celtic Fire Festival’. «En die sluier is het dunst, en ook het meest doorlaatbaar, op de nacht van Halloween. Je kunt ervoor kiezen om over te steken naar het hiernamaals, maar omgekeerd kunnen er ook ‘dingen’ vanuit die andere wereld naar de onze komen. Dat is de reden waarom de mensen zich begonnen te verkleden als monsters, om de spoken en boze geesten op afstand te houden. Ze ontwikkelden de gewoonte om zich te vermommen, zodat ze zich met hen konden vermengen. Ook dat is weer een grens die doorbroken wordt. Je draagt niet langer je gewone kleren, je trekt een vermomming aan.»
Pas veel later, toen de Ieren massaal naar de Verenigde Staten emigreerden, werd Samhain omgevormd tot Halloween, een samentrekking van ‘All Hallows Eve’ (‘de avond van alle heiligen’). Het feest werd met andere woorden gekerstend en ontpopte zich tot Allerheiligen, de dag waarop we alle overledenen herdenken.
Een mystiek festival
Het Púca Festival brengt sinds 2019 hulde aan het oude heidense feest Samhain, dat nog steeds leeft in de harten van de Ieren, ook al gaan er in dat extreem katholieke land ook vandaag nog stemmen op tegen dat soort evenementen. De feestelijkheden vinden plaats in de stadjes Trim en Athboy, in County Meath in het oosten van het eiland. Een eeuwenoude streek met een bijzonder rijke geschiedenis.
Het festival opent met veel bombarie bij valavond, met een prachtige optocht van de geesten van Samhain door de straten van Trim. Eerst worden de vier grote letters van het woord ‘Púca’ ontstoken, daarna neemt elke deelnemer een fakkel en sluit zich aan bij de stoet. Vooraf zetten trommelende muzikanten de toon. In de optocht vinden we uiteraard ook de Púca terug, een personage dat van gedaante kan wisselen en dat zowel geluk als ongeluk kan brengen aan al wie hem ontmoet. Ook de woeste Morrigan, godin van de oorlog en bewaker van het lot, is van de partij. Zij neemt vaak de vorm aan van een raaf. Daarnaast is er de zachtaardige en goddelijke Boann («zij die koeien brengt»), die voorspoed verpersoonlijkt, en ook Fear Dearg («de rode man»), een nukkige dwerg die van top tot teen in rood is gehuld en kwajongensstreken uithaalt met iedereen die hij op zijn pad vindt. Op de voetpaden verdringen zich veel bewoners van de streek, vaak gekleed in hun mooiste outfits, om het spektakel op de klanken van traditionele muziek te aanschouwen.
Na die unieke optocht kan het feest beginnen! Op het programma van het festival: concerten, performances, spelletjes, circus, vertellers, podcasts en nog veel meer. En dat wordt allemaal gebracht door artiesten uit heel Ierland en ook daarbuiten.
Aan de voet van het Trim Castle (waar scènes van ‘Game of Thrones’ zijn gedraaid)vestigt zich voor de gelegenheid een middeleeuws dorpje, met allerlei verrassende kraampjes. Je kunt er bijvoorbeeld vuur proberen te maken met twee vuurstenen, schapenwol leren spinnen of ridderhelmen bewonderen. Groot is het dorpje niet, maar de sfeer is heel bijzonder en je hebt echt het gevoel dat je een paar honderd jaar in het verleden bent gereisd. Beneden aan het kasteel vindt ook een indrukwekkende vuurshow plaats!
Halloween mag dan centraal staan, als je een angstaanjagend festival verwacht, ben je eraan voor de moeite. Het Púca Festival is eerder mystiek, ondeugend en vrolijk, naar het imago van de Ieren. Heb je toch zin om een beetje te griezelen, dan kun je onder begeleiding van Cynthia Simonet een wandeling maken langs de behekste plekken van Trim. De gids vertelt je ongelooflijke verhalen over geesten en over heksen die op de brandstapel zijn beland. Met de grijze Ierse hemel boven je hoofd en de ruïnes van het kasteel op de achtergrond raak je meteen helemaal in de stemming! Verschillende vertellers — en zelfs een paranormale jager — doen hun duit in het zakje. De kans is groot dat je die nacht niet meteen rustig zult slapen…
Daar waar het allemaal begonnen is
Op de laatste dag van het festival valt er nog een andere ceremonie te beleven, deze keer in de buurt van het stadje Athboy. Daar vind je de prehistorische site The Hill of Ward, een heuvel die in de tijd van de Kelten de naam Tlachtga droeg, naar een machtige vrouwelijke druïde. De legende wil dat die op deze heuvel beviel van een drieling (weliswaar van verschillende vaders).
Ierse archeologen hebben The Hill of Ward onderzocht, en ze vonden er bewijzen dat er in de periode rond 500 na Christus intense branden hebben gewoed op de site. In die tijd was de plek een groot ceremonieel centrum. Alle vuren in Ierland werden gedoofd en de druïden staken op de heuvel een gigantisch vreugdevuur aan om het nieuwe jaar in te luiden. En iedereen kwam bij dit centrale vuur zijn eigen vlam aansteken.
«De vuren helpen de zon om haar reis te maken tijdens de winter», legt John Gilroy uit. «Ze symboliseren de overwinning van het licht, en ze stellen ons gerust dat de zon het volgende jaar zal terugkeren. Door die vuren aan te steken, sturen we de geesten terug naar het Keltische hiernamaals. En zo zijn we de volgende ochtend weer veilig.»
Overdag kunnen de festivalgangers de site te voet bezoeken in het gezelschap van een antropoloog en expert inde Ierse middeleeuwse geschiedenis. Op 31 oktober vindt ’s avonds dan de slotceremonie plaats op The Hill of Ward. Je kunt de heuvel beklimmen en kijken hoe vrouwelijke druïdes het vuur aansteken. Vervolgens schrijf je een wens op een stukje papier en gooit dat in de vlammen. Tot slot trekken de festivalbezoekers in een optocht naar de Fair Green, een verzamelplaats waar vurige en muzikale performances de feestelijkheden in schoonheid afsluiten.
HetPúca Festival iseen magische ervaring die je maar een keer in je leven meemaakt. En als de regen de pret komt bederven, vergeet dan niet dat je nog altijd in Ierland bent. De sfeer in de pubs alleen al is de reis waard!
Een kasteel vol legendes
Slane Castle, een half uur ten noordoosten van Trim, maakt geen deel uit van het Púca Festival, maar is zeker een omweg waard. De omgeving is op zich al een reden, en dat geldt ook voor zijn geschiedenis. Het kasteel ligt op de top van een heuvel en kijkt uit over de rivier Boyne. Sinds de 18de eeuw is het in handen van het geslacht Conyngham. Aan het eind van de jaren 1970 redde Lord Henry Mountcharles, de 8ste markies van Conyngham, het kasteel van de verkoop en transformeerde het in de lokale hotspot voor rock ’n roll! Slane Castle is namelijk beroemd omdat het de voorbije halve eeuw de grootste legendes uit de rockgeschiedenis over de vloer kreeg in het natuurlijke amfitheater van het kasteelpark (600 hectare), van de Rolling Stones, David Bowie, Queen en Bruce Springsteen, tot Bob Dylan, Oasis en uiteraard ook U2. De Ierse band verbleef in 1984 zelfs zes maanden in het kasteel om hun vierde album ‘The Unforgettable Fire’ op te nemen. In 1991 verwoestte een brand een deel van de woonst van de Conynghams, maar dankzij de vastberadenheid en het doorzettingsvermogen van Lord Henry verrees het 10 jaar later uit zijn as. Vandaag worden er in het kasteel nog steeds concerten georganiseerd, en sinds 2017 bevindt zich in de 250 jaar oude paardenstallen een whiskydistilleerderij. Santé!
Het volledige programma vind je op
Alles wat je echt wilt weten vind je op Metrotime.be